O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Sverlolar uchun o’rnatuvchi moslamalar. 
Og’ir qo’l va kolonkali sverlo bilan ishlayotganda 
burg’ilovchini mehnatini yengillatish uchun tirgakli (raspornыe) kalonka va manipulyatorlar 
qo’llaniladi. 
Tirgakli kolonkalar elektrik qo’l sverlolarini o’rnatishga qo’llanadi, ularda oddiy sverloni 
reykada xropovoy qurilma yordamida uzatishga moslangan. Tirgakli kalonkani vertikal ustuni 1 
truba (14.9-rasm), 5 qo’zg’almas va 6 qo’zg’aluvchi asos (pyata)dan tuzilgan. 7 reykali uzatgich 
yordamida vertikal kolonka lahimga o’rnatiladi. Qo’l sverlosi 8 va 9 xomutlar yordamida 2 
yo’naltiruvchi trubada yuruvchi 3 qo’zg’aluvchi truba 12 reyka borligidan unga o’rnatiladi. 
Yo’naltiruvchi trubani bir tomoni sharnirli qilib 11 xamutga mahkamlanadi. 11 xomut tirgakli 
kolonka bo’ylab ma’lum balandlikda mahkamlangan holda yuradi, tirgakni ikkinchi tomoni 10 
tirgakli vint orqali lahimga o’rnatiladi. 
4. dastakka ta’sir qilinganda shesternya 12 reyka bo’ylab yuradi va sverloni uzatish uchun 
yurish masofasi 2000—2500 mm bo’lganda 300 KGK, gacha kuch beradi. KER-1 va KER-2 
kalonkalarni mos ravishda yurish masofalari 2500—1350 va 2070—1270 mm, chiqqan qismi 
2470—2340 va 3000—1000 mm, massasi 42 va 40 kg. 
Zaboylarda og’ir yuklash mashinalari qo’llanishi munosabati bilan sverlolarni maxsus osib 
qo’yilgan moslama — manipulyatorlarga o’rnatib ishlatiladi. 
Manipulyator 7 va 9 kropshteynlar bilan yuklash mashinasi, vagonetka yoki burg’ilash 
telejkasiga mahkamlab qo’yiladigan 1 truba dan iborat, 11 strela 5 sharnir yordamida 1 trubaga 
mahkamlangan va gorizontal tekislikda 10 o’q bilan aylanishi mumkin, va 2 hamda 8 g’adir — 
budur qilib tayyorlangan mufta yordamida kerakli holatda 3 vint yordamida qotiriladi. Strelani 
ko’tarish 6 dastak yerdalida 4 reykali ko’targich yordamida bajariladi. Sirm 13 qisqich bilan sharnir 
yordamida mustahkamlangan 12 kronshteynga kotiriladi. Manipulyatorlar uzunligi 1600—1900 
mm bo’lgan va massasi 130—180 kg bo’lgan strela bilan tayyorlanadi. Manipulyatorlar 
qo’llanganda burg’ilash balanligi 100 mm dan 3000 mm gacha, zaboy kengligi esa 2500 mm gacha 
burg’ilanadi.
14.9-rasm. Qo’l sverlolarni uchun o’rnatuvchi moslamalar. 
Kolonkali sverlolyarni tirgak kolonkalari, ikki biri-biriga nisbatan qo’zg’aluchi ramalardan 
tayyorlanadi. 2 ostki rama (14.10-rasm) trubadan payvandlab tayyorlanib qo’zg’almas 7 asos 
(pyata) bilan jihozlangan va 4 qo’zg’aluvchi xamutlar orqali 1 kolonkali sverlo kolonkaga 
mahkamlanadi. 8 ustki rama ham trubalar yordamida sverka qilib tayyorlanib ostki ramaning ichida 
qo’zg’alib 5 shtir bilan qotiriladi. Kolonkani 6 tirgak vintni bo’shatib yechib olinadi. SHunday 
qilib, kolonkali sverlo o’zini vertikal o’qi atrofida kolonka bilan aylanishi va 4 xamutni bo’shatib 
yuqori va pastga yo’naltiruvchida surilishi mumkin va 3 tsapfada vertikal tekislikda burilishi 
mumkin. Kon korxonalarida ko’proq KEB-2 va KEB-3 toyfali tirgak burg’ilash kolonkalari 
qo’llanib kelmoqda, ularni uzunligi mos ravishda 2400—1425 va 3200—2330 mm va massasi 35 
va 36 kg. Massasi 60 kg gacha bo’lgan oldingilarga o’xshash konstruktsiyali, lekin uzatish kuchi 

---

74 
1500 KGK gacha bo’lgan tirgakli kolonkalar ham qo’llaniladi. 
.
14.10-rasm. Kolonkali sverlo bilan KEB-2 tipli kolonka.