O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi

Bir martalik ishonchnoma
faqat bir bitim yoki yuridik harakat sodir etish uchun beriladi va uning bajarilishi orqali ishonchnoma o‘z kuchini yo‘qotadi. Masalan, bir oylik maoshni, pochtadan xatni yoki jo‘natmani olish bo‘yicha berilgan ishonchnoma, uning olinishi orqali bekor bo‘ladi.
Ishonchnomada uning qachon berilganligi ko‘rsatilishi lozim, aks holda, u haqiqiy sanalmaydi. Ishonchnoma ko‘pi bilan uch yil muddatga berilishi mumkin. Agar ishonchnomada muddat ko‘rsatilgan bo‘lmasa, u berilgan kundan boshlab bir yil mobaynida o‘z kuchini saqlaydi. Berilgan kuni ko‘rsatilmagan ishonchnoma haqiqiy emas (FKning 139-moddasi).
Tashkilotlar tomonidan tovarlar va boshqa moddiy boyliklar olish uchun beriladigan ishonchnomalarda ularning amalda bo‘lish muddati, albatta, ko‘rsatilishi kerak.
Notarial shaklni talab qiluvchi bitimlarni tuzish yoxud yuridik shaxslarga nisbatan harakatlarni amalga oshirish uchun berilgan ishonchnoma notarial idora tomonidan tasdiqlangan bo‘lishi kerak. FKning 136-137-138-moddalarida nazarda tutilgan hollar bundan mustasnodir.
Ishonchnomalarning notarial idoralardan tashqari boshqa tashkilotlar tomonidan tasdiqlanishi FKning 136-137-moddalari bilan belgilanadi. Chunonchi, xat-xabarlar, shu jumladan pul va posilkalar olish uchun beriladigan vakolatnoma, ish haqi hamda mehnat munosabatlari bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa to‘lovlarni, muallif va ixtirochilarga beriladigan haqlarni, pensiyalar, yordam pullari va stipendiyalarni, shuningdek xalq banklaridan tegishli summalarni olish uchun beriladigan ishonchnoma fuqarolar yashab turgan joydagi o‘zini o‘zi boshqarish organlari tomonidan, ishlab turgan yoki o‘qib turgan tashkilot tomonidan, turar joydagi uyga xizmat ko‘rsatuvchi uy-joydan foydalanish tashkiloti tomonidan, davolanib turgan joyida esa davolanish muassasasining ma’muriyati tomonidan, harbiy xizmatchi ishonchnoma berganida tegishli harbiy qism qo‘mondonligi tomonidan tasdiqlanishi mumkin. Ozodlikdan mahrum qilish yoki qamoqda saqlanayotgan shaxslarga beriladigan ishonchnoma tegishli muassasalar boshliqlari tomonidan tasdiqlanadi.
Yuridik shaxs nomidan beriladigan ishonchnoma rahbar tomonidan imzolanib, unga ushbu yuridik shaxsning muhri bosiladi.
Davlat mulkiga asoslangan yuridik shaxs nomidan pul va boshqa mulkiy boyliklarni olish yoki topshirishi uchun beriladigan ishonchnoma ushbu yuridik shaxsning bosh buxgalteri tomonidan ham imzolanishi kerak. Bankda operatsiyalarni amalga oshirishga ishonchnoma berish tartibi va uning shakli qonun hujjatlari bilan belgilab qo‘yiladi (FKning 138-moddasi).
Vakillik shaxsiy ishonchga bog‘liq bo‘lganligi tufayli vakolat olgan shaxs qanday harakatlarni qilishga vakil qilingan bo‘lsa, ularni shaxsan o‘zi bajarishi lozim. Vakil olgan vakolati yuzasidan bu harakatlarni bajarishni faqat ishonchnomada ko‘rsatilgan hollarda yoki vakolat beruvchining manfaatlarini qo‘riqlash uchun ma’lum bir sharoitlar tufayli birovga topshirishga majbur bo‘lsagina, boshqa shaxsga topshirishga haqli. Vakolatning vakil tomonidan boshqa shaxsga o‘tkazilishi mumkinligi nazarda tutilgan ishonchnoma notarial idora tomonidan tasdiqlanishi lozim.
Ishonchnoma FKning 141-moddasida ko‘rsatilganidek, quyidagi hollarda bekor bo‘ladi: muddat tugashi, ishonchnoma beruvchi tomonidan bekor qilinishi, vakolat olgan shaxsning vakillikdan bosh tortishi, nomidan ishonchnoma berilgan yuridik shaxsning bekor bo‘lishi, nomiga ishonchnoma bergan yuridik shaxsning bekor bo‘lishi, ishonchnoma beruvchi fuqaroning o‘limi, muomalaga layoqatsiz, muomala layoqati cheklangan, deb topilishi yoki bedarak yo‘qolgan, deb topilishi, ishonchnoma olgan shaxsning o‘lishi, uning muomalaga layoqatsiz, muomala layoqati cheklangan yoki bedarak yo‘qolgan deb topilishi bilan bekor qilinadi.
Ishonchnoma beruvchi xohlagan paytda uni bekor qila oladi, ishonchnoma oluvchi ham undan bosh torta oladi. Nomidan ishonchnoma berilgan yuridik shaxsning tugashi tufayli ishonchnoma bekor qilingan holda, bunday vazifa vakolat beruvchining huquqini oluvchi shaxslarga ham yuklatiladi. Vakolat beruvchining vafot etishi tufayli ishonchnoma bekor qilingan holda esa, bu vazifa uning vorislariga yuklatiladi.
Ishonchnoma bergan shaxs uning bekor qilinganligi to‘g‘risida ishonchnoma bergan shaxsni, shuningdek ishonchnoma yo‘naltirilgan uchinchi shaxslarni ham xabardor qilishi kerak. Nomidan ishonchnoma berilgan yuridik shaxs bekor bo‘lgan, ishonchnoma bergan fuqaro vafot etgan, muomalaga layoqatsiz, deb topilgan holatlarda ishonchnoma bekor bo‘lgani haqida xabardor qilish ishonchnoma bergan shaxs huquqi qabul qilib oluvchilar zimmasiga yuklanadi.
Ishonchnoma bekor qilinganidan so‘ng vakolat olgan shaxs tomonidan qilingan harakatlar to‘g‘risida FKning 142-144-moddalarida mulkning yo‘qolishi yoki zararlanishi sababli ko‘rilgan ziyonlarni jabrlanuvchiga to‘laydi. Ishonchomaning bekor qilinganligi bilguniga yoki bilishi lozim bo‘lguniga qadar ishonchnoma bergan shaxs tomonidan uchinchi shaxslarga nisbatan qilingan harakatlar ishonchnoma beruvchi uchun yoki uning huquqlarini oluvchilar uchun o‘z kuchini saqlab qoladi.
Ishonchnoma olgan shaxs tomonidan uning ishonchnoma bekor qilingan yoki tugatilganini bilganidan yoki bilishi lozim bo‘lgan vaqtdan so‘ng qilingan harakatlar vakolatnoma beruvchi uchun huquq va majburiyat tug‘dirmaydi. Ishonchnoma bekor qilinganidan so‘ng vakolat olgan shaxs yoki uning vorislari (huquq va majburiyat oluvchilar) ishonchnomani darhol qaytarishlari lozim.
Ishonchnomaning bekor qilinishi bilan bu ishonchnoma yuzasidan boshqa shaxslarga topshirilgan vakolat (o‘tkazilgan vakolat) ham o‘z kuchini yo‘qotadi.