O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

Nazorat va muhokama uchun savollar 
 
1.
Korxonalar va ularning faoliyati, maqsadlari haqida gapirib 
bering. 
2.
Korxonalarning qanday turlari mavjud va ular bir-biridan qaysi 
jihatlari bilan farqlanadi? 
3.
Firmalarning qanday turlarini bilasiz? Misollar keltirib, ularni 
tushuntirib bering. 
4.
Korxona personali deganda nimani tushunasiz? 
5.
Zamonaviy korxonaning tuzilishi qanday ko‘rinishga ega? 
6.
Korxona personali tuzilmasi va ularning o‘zaro bog‘liqligini 
tushuntirib bering. 
7.
Korxonalar faoliyatiga qanday omillar ta’sir ko‘rsatadi? 
8.
Mehnatni tashkil etish tizimiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillarni 
ayting va tushuntirib bering. 
9.
Xodimlarning umumiy cheklangan soni qanday aniqlanadi? 
10.
“Boshqaruv xodimlarining sonini tartibga solish va ularga 
sarflanadigan xarajatlarni maqbullashtirish to‘g‘risida”gi qarorning 
mazmuni nimalardan iborat? 
11.
Mehnatni tashkil etishning xorijiy tajribalarini gapirib bering. 
12.
Xususiy korxonalarni boshqarish qanday amalga oshiriladi? 
 
 
 
 
 

---

55 
III BOB. PERSONALNI BOSHQARISH TIZIMI 
 
3.1. Personalni boshqarish tamoyillari
Personalni boshqarish quyidagi qoidalarga asoslanadi: 
1.
Personalni rejalashtirishni korxonani rivojlantirish strategiyasi 
bilan uzviy aloqasini ta’minlash. 
2.
Personal xarajatlarini miqdoriy baholash va uning ishlab 
chiqarish iqtisodiy ko‘rsatkichlariga ta’siri. 
3.
Mehnat bozorida samarali ish olib borish uchun zarur 
kompensatsiyalarni aniqlash. 
Tamoyil (prinsip) 
– qaror qabul qilishda hisobga olinishi yoki 
amal qilinishi zarur bo‘lgan ilmiy asos, qoida hisoblanadi. Personalga 
rahbarlik boshqaruv funksiyasi sifatida boshqa barcha funksiyalarni 
yagona birlikka birlashtirishi, muvofiqlashtirishi, o‘zaro bog‘lashi, 
integratsiya qilishi kerak. Bunga personal bilan ishlash tamoyillarini 
amalga oshirish orqali erishiladi. 
Rahbar personalni boshqarar ekan, o‘ziga bo‘ysunuvchilarga faqat 
buyruq berish bilan cheklanmasdan, ular kuch-g‘ayratlarini aniq 
maqsadga yo‘naltirib turishi, o‘z salohiyatlarini namoyon eta 
olishlariga ko‘maklashish atrofida maslakdoshlarini birlashtirishi, ya’ni 
personalga rahbarlik qilish tamoyillaridan foydalana bilishi zarur. Bu 
quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
–
har bir xodimga u bajaradigan ish uchun mas’uliyatni yuklash; 
–
har bir xodim kimga bo‘ysunishi va kimdan topshiriq olishini