O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

1.3-rasm. Personalni boshqarish yo‘nalishlari 

---

31 
ham sezilarli farq mavjudligini ko‘rsatish darkor. So‘nggi yillarda G‘arbiy 
Yevropa iqtisodiyotining jamoa sektori ancha qisqarganiga qaramasdan 
uning ulushi AQSHga nisbatan yuqoridir. Masalan, Shvetsiyada 
aholining yarmidan ko‘prog‘i iqtisodiyotning jamoa sektorida banddir. 
Buyuk 
Britaniyada 
so‘nggi 
vaqtda 
xususiylashtirish 
jarayoni 
faollashganiga qaramasdan aholining to‘rtdan bir qismi iqtisodiyotning 
jamoa sektoriga jalb etilgan. 
“Yevropa modeli”ning o‘ziga xos xususiyatlari personalni 
boshqarishda ishlab chiqarishni o‘rab turgan muhitni (masalan, 
qonunchilikni) e’tiborga olish, shuningdek, personalni boshqarishga 
ikki taraflama (ham tashkiliy jihatdan, ham ijtimoiy masalalar 
jihatidan) yondashishini talab etishini namoyon etadi. 
Kompaniya va firmalar boshqaruv xizmatidan bozor iqtisodiyo-
tining murakkab va doim o‘zgarib turadigan vaziyatlarida xodimlar 
faoliyatini muvofiqlashtirish juda katta malaka va mahoratni talab 
etadi. Iqtisodchi olimlar fikricha, “Yevropa modeli”da personalni 
boshqarishdagi bu xususiyat hisobga olingan. 
Yaponiyada esa personalni boshqarishni davlat korporatsiyalarida 
xodimlar bir umrga ishga yollanishi hamda ish haqiga, mehnat stajiga 
qarab ustamalar to‘lash tizimi mavjudligi xususiyatlarini hisobga 
olmasdan tasavvur etib bo‘lmaydi. 
Yaponiya korporatsiyalarida personalni boshqarish siyosati 
quyidagi tamoyillarga asoslanadi: 
–
ishchi kuchi ta’lim muassasalarini bitiruvchilari ichidan tanlab 
olinadi; 
–
ishlab chiqarishning u yoki bu vazifalarini hal etish uchun 
nomzodlarning jinsi hisobga olinadi; 
–
muntazam kasbiy tayyorgarlik amalga oshiriladi; 
–
nomzodlar xodimlarning kasbiy ayirboshlanishi tamoyillaridan 
foydalaniladigan dasturlar asosida o‘qitiladi; 
–
xodimlarni u yoki bu mansab vazifasiga ko‘tarish uchun 
ularning mehnat faoliyati barcha mezonlar bo‘yicha baholanib 
boriladi; 
–
personalning ish staji va yoshiga qarab ular ish haqiga maxsus 
ustama haq to‘lash amalga oshiriladi, xodimlarning ish bilan 
bandligi kafolatlanadi. 
Yaponiya korporatsiyalarida asosiy e’tibor kasbiy tayyorgarligini 

---

32 
ishdan bo‘sh vaqtlarida yoki ishlab chiqarishdan ajralmagan holda 
amalga oshirishga qaratiladi. Shu bilan birga xodimlarning ish joylarida 
o‘rindoshlikda faoliyat yuritishlari, ularni boshqa xizmat vazifalariga 
o‘tkazish odatiy holatga aylangan. 
Boshqarishning “yaponcha modeli” personal faoliyatini muntazam 
ravishda har taraflama chuqur baholab borishni taqozo etadi. 
Amaliyotda bu personal ish haqini oshirish yoki uni mansab vazifasida 
yuqoriroq lavozimga ko‘tarish juda sinchiklab tekshiruvlardan so‘ng 
amalga oshirilishini anglatadi. Bunda asosiy e’tibor nomzodning yoshi, 
ish staji, ma’lumoti, jinsiga qaratiladi. 
Personalni boshqarishning zamonaviy yo‘nalishlari