O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

3.  Korxonalar investitsion faoliyatida risklarni boshqarish tahlili 

Bugungi  kunda  real  sektor  korxonalari  investitsion  faoliyatiga  ta’sir  qiluvchi 

risklarni boshqarish juda dolzarb  masala bo’lib  hisoblandi. Real sektor korxonalarining 

global  va  milliy  iqtisodiyotda  juda  muhim  o'ringa  ega  ekanligi,  sanoat  korxonalari 

mamlakat YaIM ning juda katta qismini tashkil etishi unga ta’sir e’tuvchi risklarni oldini 

olish  va  ta’sirini  kamaytirish  zarurligi  anglatadi.  Globallashuv  jarayonlari  va  tezkor 

texnologik  rivojlanish  esa  real  sektor  korxonalarini  jadal  sur’atda  rivojlanishiga  turtki 

bo’lmoqda.  Bu  esa  risklarni  ko’payishiga,  noaniqliklarni  ortishiga  zamin  yaratmoqda. 

Sanoat  korxonalarida  risklarni  boshqarishning  hozirgi  holatini,  shuningdek  mavjud 

maummolarni  aniqlash  va  ularga  yechim  topish  muhim  zaruriyatga  aylangan.  Butun 

dunyoda sanoat korxonalari tomonidan risklar ta’sirini kamaytirish, oldini olish bo’yicha 

olib  borilayotgan  sa'y-harakatlari  ularning  investitsion  faoliyatini  rivojlanishiga  olib 

kelmoqda.  

Xalqaro  tajriba  shuni  ko’rsatmoqdaki,  rivojlangan  mamlakatlarda  investitsion 

faoliyatini rivojlantirish orqali iqtisodiy yuksalishga ershilmoqda, natijada investorlar o’z 

investitsion  faoliyatini  bozor  talabiga  tezroq  moslashtirishga  harakat  qilmoqda. 

Investitsion  faoliyat  iqtisodiyotdagi  har  qanday  o’zgarishlarga  tez  ta’sirlanuvchi 

xususiyatiga  ega  hisoblanadi.  Bu  esa  investorni  birinchi  navbatda  qiziqtiruvchi 

investitsion  faoliyatida  shakllantiriladigan  foydaga  ham  o’z  jiddiy  ta’sirini  ko’rsatishi, 

tabiiydir. Bunday ta’sir etuvchi omillar natijasida foydaning yo’qotilishi ehtimolligi kelib 

chiqishi risklarni, jumladan investitsion risklarning paydo bo’lishini ko’rsatadi. 

Shu  sababli,  real  sektor  korxonalari  investitsion  faoliyatini  muvaffaqiyati 

birinchi navbatda korxonaning riskka bo’lgan munosabatiga bog’liqdir. Bu esa real 

sektor  korxonalari  investitsion  faoliyatiga  ta’sir  etuvchi  risklarni  boshqarishni  har 

tomonlama va chuqur o’rganishga undaydi. 

Hozirgi  iqtisodiyotni  erkinlashtirish  sharoitida  real  sektor  korxonalari 

korxonalari  investitsion  faoliyatining  asosiy  maqsadi  korxonalarning  yangi 

mahsulot  turlarini  ishlab  chiqish,  yangi  bozorlarni  o'zlashtirish  orqali  raqobatdosh 

mavqeini  saqlab  turish  va  yuqori  samaraga  erishish  hisoblanadi.  Shunday  ekan, 

real  sektor  korxonalari  korxonalarining  har  bir  faoliyat  turi  to'g'ridan-to'g'ri 

investitsiya  loyihalarini  amalga  oshirish  orqali  amalga  oshiriladigan  investitsion 

---

39 

 

faoliyat  bilan  bog'liq  bo'lib,  tadbirkorlik  faoliyatida  namoyon  bo'ladigan  xatarlar 

investitsion  faoliyat  risklariga  to'liq  bog'liqdir.  Demak,  investitsion  qarorni  ishlab 

chiqishda,  qabul  qilishda  va  amalga  oshirishda  eng  muhim  bo’lgan  risk  ta’sirini 

hisobga olish juda muhim sanaladi. 

Real  sektor    korxonalari  investitsion  faoliyatiga  ta’sir  qiluvchi  risklarni 

ta’sirini tahlil qilish va boshqarish uchun 5-rasmda keltirilgan risklarni boshqarish 

mexanizmini qo’llash maqsadga muvofiq hisoblanadi.