O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

tasniflash 

va 

guruhlash; 

- risklarning 

dastlabki 

manbalarini aniqlash. 

- noaniqlik;  

- risklarni hisoblash; 

- risklarni baholash; 

- risklarni hisobga olish. 

Risklarni 

minimallashtirish 

- risklarni 

boshqarish 

strategiyasini 

ishlab 

chiqish; 

- maqbul 

strategiyani 

tanlash; 

- strategiyani 

amalga 

oshirish. 

risklarni 

aniqlash 

risklarni 

o’lchash 

risklarni 

optimallashtiris

h 

4-bosqich 

Risklarni nazorat 

qilish 

- risklarni 

monitoring 

qilish; 

- risklarni qayta baholash; 

- riskni 

pasaytirish 

bo’yicha 

operatsion 

yechimlarni qabul qilish. 

operatsion  

boshqaruv 

---

40 

 



 

oldingi  davrda  amalga  oshirilga  investitsion  faoliyatga  ta’sir  etgan 

risklarni tahlil qilish; 



 

korxonaning  iqtisodiy  o’sishini  tahlil  qilish  va  ularning  rivojlanishini 

progozlashtirish; 



  amalga  oshirilayotgan  investitsiya  loyihasini  amalga  oshirishda  yuzaga 

kelishi mumkin bo'lgan risklarni va ularning iqtisodiy oqibatlarini aniqlash; 



  investitsion loyihani riskka ta'sirchanligini tahlil qilish. 

Shunday qilib, investitsion faoliyatga risklarni ta’siri, hozirgi sharoitida juda 

katta  hisoblanadi.  Investor  o’z  faoliyatida  risklarning  ta’siri  tufayli  qo’shimcha 

xarajatlar  ko’rinishidagi  yo’qotishlarga  duch  keladi  va  natijada  investitsion 

faoliyati  zarar  ko’radi.  Shu  sababli,  investitsion  faoliyat  samaradorligiga  ta’sir 

qilishi  mumkin  bo’lgan  barcha  risklarni  aniqlamasdan  samarali  investitsiya 

loyihasini ishlab chiqish mumkin emas.  

Umuman  olganda,  real  sektor  korxonalari  tomonidan  amalga  oshirilyotgan 

investitsion  loyihaning  moliyalashtirish  jarayonida  yuzaga  keladigan  risklarni 

boshqarishda quyidagi usullar samarali hisoblanadi: 



  loyiha ishtirokchilari o'rtasida riskni taqsimlash; 



  sug'urta qilish; 



  kutilmagan xarajatlarni qoplash uchun mablag'larni zaxiralash; 



  risklarning bir qismini zararsizlantirish; 



  moliyalashtirish nuqtai nazaridan risklarni kamaytirish. 

Iqtisodiyotda  korxonalar  bozor  o’zgarishlariga  tez  moslashuvchanligi  bilan 

birga,  kichik  darajadagi  o’zgarishlarga  ham  tez  ta’sirlanuvchan  hisoblanadi.  Shu 

sababdan  ular  foydasi  shakllanishiga  ta’sir  etuvchi  risklarni  pasaytirishda  ularni 

oldindan bartaraf etish choralarini ishlab chiqish muhim ahamiyatga ega. 

Korxonalarda risklarni kamaytirishning turli usullari mavjud bo’lib, ularning 

barchasi risklarning ta’sir darajasini pasaytirishga va undan ko’riladigan zararlarni 

kamaytirish yoki to’liq bartaraf qilishga xizmat qiladi. 

Risklar obyektiv va subyektiv omillar ta’sirida yuzaga keladi. Tom ma’noda 

olib  qaralganda,  ichki  yoki  tashqi  ta’sirga  ega  bo’ladimi,  bundan  qat’iy  nazar, 

ularning  aksariyati  subyektiv  omillar  natijasida  vujudga  keladi.  Shuning  uchun 

ham  risklarni  pasaytirishda  sun’iy  pasaytirish  yo’llaridan  foydalanish  eng  maqbul 

ish hisoblanadi.  

Risklar  darajasini  pasaytirishda  axborotning  o’rni  muhim  bo’lib,  riskni 

boshqarishda  mazkur  omil  asosiy  rol  o’ynaydi.  Korxonalarda,  axborotlar 

yetishmasligi  va  cheklanganligi  sharoitida,  qabul  qilinadigan  har  bir  qaror  riskli 

bo’lishi mumkin. Shuning uchun ham har bir korxona axborotlarni to’liq, ishonchli 

va  aniqligi  sharoitida  sotib  olishga  tayyor  turadi.  Bu,  ayniqsa,  raqobat  sharoitida 

---

41 

 

qo’l keladi. 5-rasmda risklarni boshqarishda sifatsiz va noaniq qarorlar qabul qilish 

riski ehtimolligi va axborot sifati, hajmiga bog’liqligi keltirilgan.