O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

 
10-§. Davlat va fuqaroning o’zaro mas’uliyati 
Shaxs va jamiyatning o’zaro mas’uliyati - huquqiy davlatning ajralmas belgisidir. 
Nodemokratik davlatda faqat fuqaroning davlat oldidagi mas’uliyati tan olinadi. U go’yo 
fuqaroga huquq va erkinlik berayotganday bo’ladi va uning maqomini tayinlaydi. Huquqiy 
davlatda esa buning aksini ko’ramiz. Bu erda davlat organlari va mansabdor shaxslar-ning 
fuqarolar qoshida ularning huquq va erkinliklari uchun mas’ulligi masalasiga e’tibor 
qaratiladi. Bu mas’uliyat fuqarolarning huquq va erkinliklari buzilishida aybdor bo’lgan 
mansabdor shaxslarning javobgarlikka tortilishini ta’minlaydigan va keskin jazo choralari 
ko’rilishini ko’zda tutadigan tegishli me’yoriy - huquqiy hujjatlar mavjud bo’lgan 
sharoitdagana amaliy tus kasb etadi. 
Fuqarolarning huquq va erkinliklari buzilmasligining muhim kafolati konstitutsiyaviy 
qoida bo’lib, unga binoan davlatning hokimiyat tuzilmalari har bir kishiga uning huquq va 
erkinliklariga bevosita tegishli bo’lgan hujjatlar va materiallar bilan tanishishni ta’minlashga 
majbur. Huquqiy davlatda har bir fuqaroning o’z huquq va erkinliklarini himoya qilish 
huquqi tan olinadi. 
Huquqiy davlat hech kim tomonidan qurilgan emas, lekin muayyan yuridik me’yorlar 
va siyosiy tuzilmalar yaratilishida ongli xatti-harakatlar sodir etilganini ham inkor etib 
bo’lmaydi. Bunday davlatlar tarixan siyosiy-dav-latchilik an’analarining sakdanishi tufayli 
tabiiy ravishda paydo bo’lgan. Antik davrda stoiklar tomonidan shakllantirilgan tabiiy huquq 
g’oyasidan huquqiy davlat g’oyasi o’sib chiqqani ham tasodifiy emas. Ular tabiiy huquq 
deganda inson tabiatiga mos bo’lgan va insonni inson qilib turgan huquqlarni nazarda tutar 
edi. Insonning bu huquqgardan birontasidan mahrum qilinishi uni insonlik maqomidan 
mahrum qilib, qulga, mahkumga yoki harbiy asirga aylantirib qo’yar edi. Tabiiy huquqdar 
sirasiga yashash huquqi, xavfsizlik, mulkka egalik, erkin yurish va boshqa shunga o’xshash 
huquqlar kiradi.