O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

 
5-§. Huquqning psixologik nazariyasi 
Huquqqa yondashuvda ayrim olimlar huquqiy normalar va huquqiy munosabatlar 
bilan birga huquqiy ongi ham huquq tushunchasiga kiritadilar. Shu bois huquqning 
psixologik nazariyasi kelib chiqisi, u fanda va amaliyotda mustaqillikka da’vogar bo’lsa-da, 
aslida huquqiy realizm g’oyalari va boshqa nazariyalar bilan bog’liqlikda yashab kelmoqda. 
Mazkur nazariya XX asrda mantiqiy to’la shakllangan bo’lib, Petrajitskiy, Ross, 
Reysnyer va boshqalar bu nazariyaning Ovrupodagi namoyandalaridir. Mazkur 
nazariyaning asosiy g’oyalari: 
1. Inson psixikasi (ruhiyati) - ijtimoiy taraqqiyot - jamiyat, davlat, huquq, axloqning 
rivojlanishini belgilovchi omil; 
2. Huquq tushunchasi va mohiyati qonun sohibi faoliyati orqali emas, psixologik 
qonuniyatlar - huquqiy ehtiroslar (impyerativ-atributiv xaraktyer), Ya’ni nimagadir huquqiy 
vakolat (atributiv norma), nimadir qilish burchi (impyerativ norma) majmui orqali kiritiladi 
deb hisoblaydi; 
3. Barcha huquqiy his-tuyg’ular ikkiga - ijobiy (davlat tomonidan o’rnatiladigan) va 
intuitiv (shaxsiy) huquq his-tuyg’ulariga bo’linadi. Intuitiv huquq inson xulq-atvorining 
haqiqiy tartibga soluvchisi bo’lib, «haqiqiy» huquq sifatida qaralishi kyerak. 
Mazkur nazariyaning ijobiy jihatlari: 
- 
birinchidan, 
huquqni tushunishda iqtisodiy, siyosiy jarayonlar bilan birga 
psixologik jarayonlarga ham e’tiborni qaratadi. Bu ijtimoiy psixologiyani hisobga olmay, 
individning psixologik tuzilishini inobatga olmay turib qonunlar chiqarish mumkin emasligini 
bildiradi; 

---

116 
- 
ikkinchidan, 
jamiyat huquqiy tizimvda, huquqiy tartibga solishda huquqiy 
ongning o’rni va ahamiyatini oshiradi; 
- 
uchinchidan, 
inson huquqlarining manbaini qonunlardan emas, inson ruhiyatidan 
qidiradi.