O‘rta maxsus professional ta`limi I. A. Karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti huzuridagi angren kon metallurgiya texnikumi

Mavzu-6: Ion almashinish reaksiyalari
Reja:
1.Ion almashinish reaksiyalari nima .
2.Neytral ion almashinish reaksiyalari.
3.Gaz hosil bo‘lishi bilan boradigan reaksiyalar
4.Cho‘kma hosil bo‘lishi bilan boradigan reaksiyalar.
Ionlarning almashinish reaksiyalari
Eleklrolitlarning eritmalarida sodir bo‘ladigan kimyoviy reaksiyalar elektrolit moddaning dissotsiatsiyalanishidan hosil bo‘lgan ionlar ishtirokida amalga oshadi. Ionlar orasida boradigan kimyoviy reaksiyalarning tenglamalarini tuzishda kuchli elektrolit moddani dissotsiatsiyalangan holda, kuchsiz elektrolitlar, suvda erimaydigan cho‘kma moddalar, gaz holatga o‘tib reaksiya muhitidan chiqib ketadigan moddalarning molekulyar formulalari yoziladi.
1. Neytrallash reaksiyalari. Siz eritmaning muhitiga qarab indikatorlar rangini o‘zgartirishini
bilasiz. Lakmus eritmasi qo‘shilgan kislota eritmasi (qizil rangli eritma)ga sekin asta ishqor eritmasini qo‘shsak eritmaning rangi o‘zgarib binafsha rangga o‘tadi. Buning sababi eritmani neytral muhitga o‘tganligidadir. HCl + KOH = KCl + H₂O
Tenglamani ionli ko‘rinishi: Suv juda ham kuchsiz elektrolit u deyarli ionlarga ajralmaydi.
H⁺ + Cl ^-+ K+ + OH– = K+ + Cl– + H2O Tenglamani qisqa ionli ko‘rinishi:
Demak, neytrallanish reaksiyasining mohiyati kislotali muhitni beruvchi H+ ionlarini ishqoriy muhitni beruvchi OH– ionlari bilan birikib suvni hosil qilishidan iborat.
2. Cho‘kma hosil bo‘lishi bilan sodir bo‘ladigan reaksiyalar.
Reaksiya mahsulotlaridan biri suvda erimaydigan modda bo‘lsa, bu
reaksiya oxirigacha sodir bo‘ladi. Masalan, BaCl₂ + Na₂SO₄ = 2NaCl + ↓BaSO₄
Bu reaksiyada hosil bo‘lgan bariy sulfat suvda erimaydi, ionlargaajramaydi.
Tenglamaning ionli shakli:Ba+2 + 2Cl– + 2Na+ +SO4 -2 = 2Na+ + 2Cl– + ↓BaSO4
Elektrolitlarning dissotsiatsiyalanishidan hosil bo‘lgan bariy va sulfat ionlari o‘zaro birikib cho‘kma (BaSO₄) hosil qiladi. Tenglamani qisqa ionli ko‘rinishi: Ba²⁺ + SO₄^2– = ↓BaSO₄
Ba(NO3)2 va K₂SO₄ eritmalari o‘rtasidagi kimyoviy reaksiya tenglamasini yozing. Qisqa ionli tenglamasiga e’tibor bering.