“Она тили ў?итиш махсус методикаси” номли дарслик

4.5. Yordamchi  mehnat ta’limi maktabida yozma ishlar va ularni o‘tkazish 
metodikasi. 
Reja 
1.Yozma ishlarning turlari 
2.Mehnat ta’limi maktabida  ko‘chirib yozish 
3.Diktant turlari va ularni o‘tkazish metodikasi 
4.Ko‘rsatish diktanti. 
5.Eshitish diktanti 
7.O‘z diktant yoki yoddan yozish 
8.Erkin va ijodiy diktant 
6.Nazorat diktanti 
Yozma  ishlar  turlicha  bulishi  o‘quvchilarda  yozuvga  bo‘lgan  muhabbatni 
orttiradi va taraqqiy  ettiradi. Har turdagi yozma ish bolalarning tafakkurini, fikrlash 

---

 
109 
qobiliyatini  rivojlantirishga  yordam  beradi,  uning  biliminn    mustaxkamlaydi, 
takomillashtiradi.      Yozma    ishlarning    kuyidagi  turlari  mavjud:  1.Kuchirib  yozish 
2.Diktant 3. bayon 4.Insho. 
 
Maxsus  maktabda  olib  boriladigan  yozma  ishlarning  barcha  turlari 
orfografik  malakalarni  shakllantirishga,  mustaxkamlashga,  o‘quvchilarning  ongli 
yozishlarini  ta’minlashga  va  ish  qobiliyatlarini  o‘stirishga  qaratilgan.  Matnni 
kuchirib yozishni bolalarga orfografik, grammatik, stilistik topshiriqlarni bajartirish 
bilan  birgalikda  qo‘shib  olib  borish  maqsadga  muvofiqdir.  Bunday  kuchirib 
yozishga kuyidagilar kiradi: 
1.
 
Gapdagi tushirib qoldirilgan so‘z yoki bo‘g‘inni qo‘yib kuchirish. 
2.
 
Mazmun talabi bilan matnda berilgan so‘zni o‘zgartirish. 
3.Berilgan    namuna    yoki    grammatik  toppshriq  asosida    matn    yoki  so‘z  
shaklini o‘zgartirish. 
4.
 
So‘zlardan (betartib berilgal) ran tuzish. 
5.
 
Berilgan so‘zlar ishtirokida ran tuzish va uni kengaytirish. 
6.
 
Berilgan namunaga o‘xshash gap tuzish. 
7.
 
Savollarga 
javob 
berish 
va 
uni 
yozish 
8. So‘zlarga savol berish. 
9. So‘zlar ustiga qaysi grammatik shaklda ekanligini yozish.  
10. Berilgan gaplarni kengaytirish. 
11.O‘qilgan va tahlil qilingan matn bo‘yicha savollarga javob berish. 
12.Berilgan matnni hech qanday o‘zgartirishsiz yaxlit kuchirib yozish ham mumkin.            
 
Ammo  bunday  ish  davrida  albatta  undagi  so‘zlarni  grammatik  taxlil  qilib, 
orfografik   qiyinchiliklarni  ta’kidlab  borish,   ularni ajratish foydalidir.   So‘zlarni  
ajratib  yozish  yoki  tasniflash ishlari birga olib borilishi lozim. 
         Maxsus  maktabda  kuchirib  yozish  turi  2  shaklda  buladi:  doskadan, 
jadvaldan  yozish;  kitobdan  ko‘chirib  yozish.  (Bosmacha  harfli  yoki  qo‘l  yozma 
harfli matnni) 
          Diktant turlari va ularni o‘tkazish metodikasi. 

---

 
110 
Yordamchi mehnat ta’limi maktabida o‘quvchilarning nutqini shu jumladan ularning 
yozma nugqini ustirishga katta ahamiyat beriladi. 
O‘quvchilarning  yozma  nutqini  o‘stirish,  ularni  savodxon  qilish  maqsadida  yozma 
ishlarning  bir  necha  turidan  frydalaniladi.  Ana  shu  yozma  ish  turlaridan  biri- 
diktantdir. 
  
1-9 sinflarda diktantlar asosan ikki maqsadda o‘tkaziladi: 
a) 
Grammatika,      orfografiya      va      punktuaqiyadan  o‘tilgan      qoidalarni  puxta 
bilib  olishga  yordam  beradigan,  ularni  mustaxkamlaydigan,  takomillashtiradigan