Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети



Download 5,62 Mb.
bet96/96
Sana25.02.2022
Hajmi5,62 Mb.
#298441
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   96
Bog'liq
фитоэкспертиза УМК

(Rickettsiaceae)

микроорганизмлар гуруҳи бўлиб, америкалик










микробиолог Х.Т.Риккетс шарафига номланган.










Ҳужайралари

плеоморф

шарсимон




ёки










таёқчасимон (0,2-0,6 х 0,4-2,0 мкм), ҳаракатсиз,










грамманфий, спора ҳосил қилмайди, бинар










бўлиниши ҳисобига кўпаяди. Бўғимоёқлилар ва










сут эмизувчиларнинг




ҳужайрасини

облигат










паразити ҳисобланади.



















Сапротрофлар

Saprotroph

Сапротрофы

ўлик органик бирикмаларни минерал моддаларга










айлантириб озиқланувчи микроорганизмлар. Улар










табиатда моддаларни айланишида асосий занжир










ҳисобланади.

























Сапрофитлар

Sporophytes

Сапрофиты

ўсимлик

ва

ҳайвон

қолдиқлари

билан










озиқланувчи, ноорганик моддалар ҳосил қилувчи










организмлар.

























Сарциналар

Carcina

Сарцины

тўп-тўп бўлиб куб шаклида жойлашган шарсимон










бактериялар (одатда 8 ёки ундан ортиқ шарлардан










иборат бўлади).

























Сахаромицетлар

Saccharomyces

Сахаромицеты

Аскомицетлар

синфига




мансубачитқилар

(Saccharomyces)




(Saccharomyces)

туркуми. Эукариот, овал ёки шар шаклида, 10










мкм узунликгача, мицелий ҳосил қилмайди.










Куртакланиш

йўли

билан

ва

аскоспоралар

214




















ёрдамида кўпаяди. 20 дан ортиқ тури маълум.



















Маданий штаммларидан S.cerevisiae нон, пиво



















пиширишда ва бошқаларда кенг қўлланилади.

Симбиоз




Symbiosis




Симбиоз

организмларни

бир-бири

билан

ҳамкорликда



















яшаши. Бу атама биринчи марта 1879 йилда Де



















Бари томонидан тавсия этилган. Симбиоз



















муносабатни комменсализм, паразитизм ва



















мутуализм турлари бор.










Синергизм




Synergism




Синергизм

икки ёки ундан ортиқ моддаларни биргаликдаги



















таъсири бўлиб, ҳар бирининг самарасини



















оширади. Масалан, фармацевтика препаратлари.

Соф культура




Axenic




Чистая культура

фақатбиртургамансубмикроорганизм










culture







ҳужайраларидан иборат бўлган культура.






















Спирилла




Spirillum




Спириллы

грамманфий бактериялар бўлиб, лотинча S ҳарфи



















шаклига ўхшаш 2-3 бурамали таёқчалар.




Спирохеталар




Spirochetes




Спирохеты

спираль ёки штопорга ўхшаш сербурамали



















таёқчалар.



















Спиртли бижғиш




Alcohol




Брожение спиртовое

бу жараён анаэроб шароитда ачитқи замбуруғлар










fermentation







ва бактериялар томонидан углеводларни парчалаб



















этил спирти ҳосил бўлишидир.







Спорангий




Sporangium




Спорангий

замбуруғлар ва ўсимликлар споралари юзага



















келадиган орган.
















Стрептококклар




(Staphylococcus)




Стафилококки

мунчоққа ўхшаб тизилиб жойлашган шарсимон










Seaweed




(Staphylococcus)

ҳужайралардан иборат бактериялар.

























Сув ўтлари




Seaweed




Водоросли

эукариот организмларнинг махсус гуруҳи бўлиб,



















бир ҳужайралилари

микробиологияда

махсус



















гуруҳ сифатида ўрганилади. Буларга хлорелла,



















хламидомонада ва бошқалар киради.







Сулема







Mercuric




Сулема

симоб хлориди, (HgCl2) кучли заҳар. Сулеманинг










chloride







1% ли спиртдаги эритмаси антимикроб бирикма










(corrosive







сифатида уруғларни дорилашда, кийим-кечак ва










sublimate)







чойшабларни дезинфекция қилишда ишлатилади.

Сут

кислотали




Lactic




Брожение

сут таркибидаги қандни (лактозани) бактериялар

бижғиш







fermentation




молочнокислое

ёрдамида бижғитиб сут кислота ҳосил қилиш. Бу



















бактерияларга Streptococcus lactis, Lactobaсillus



















sp. ва бошқалар киради.










Таксономия




Taxonomy




Таксономия

организмлар







классификацияси

ва



















систематикасининг назарияси.







Термостат




Thermostat




Термостат

иссиқликни бир хил ҳолатда ушлаб турадиган



















ускуна.

Микробиология

амалиётида



















микроорганизм

культураларини

ўстиришда



















оптималь шароит яратиш учун фойдаланилади.

Термофил




Thermophile




Термофилы

юқори ҳароратли

шароитларда ривожланадиган

микроорганизмла













микроорганизмлар.

Бу

табиатдаги

иссиқ

р
















булоқлар, нам сомон, гўнг, тупроқнинг устки



















қатламларида яшайди. Термофиллар 4 гуруҳга



















бўлинади. Термотолерант турлари 10 о-60 оС гача



















ривожланиб улар учун оптималь ҳарорат 35-40 оС



















факультатив турлари 20 оС да ҳам яшай олади,



















оптималь ҳарорат 50-65 оС, облигат термофиллар



















70 оС да ривожланади ва 40 оС дан паст ҳароратда



















яшай олмайди, экстремаль термофиллар учун 80-



















105 оС оптималь ҳарорат бўлиб, 60 оС дан паст



















ҳароратда ривожлана олмайди. 90оС дан ортиқ



















ҳароратдаги қайноқ булоқларда ҳам қайд этилган.

Тион бактериялар




Thiobacteria




Тионовые бактерии

олтингугурт бактериялари бўлиб, улар ўзининг



















ривожланиши учун олтингугуртни оксидлаб,



















сульфат кислота ҳосил бўлгунча содир бўладиган



















жараёнлардан ҳосил бўлган энергияни олади.

Тугунак







Rhizobia




Бактерии

Rhizobium,

Brydarhizobium

каби

туркумларни

215


бактериялар




клубеньковые

ўзига

бириктирган,

дуккакдош ўсимликлар










илдизида симбиоз ҳолда яшовчи бактериялар










гуруҳи. Улар молекуляр азотни ўзлаштириб










тупроқни азотга бойитади.










Тур

Species

Вид

генотипик бир хил бўлган, фенотип ўхшашлиги










яққол кўзга ташланадиган асосий таксономик










бирлик.



















Фаглар

Phage

Фаги

бактерияларни зарарловчи вируслар.
















Формалин

Formalin

Формалин

формальдегиднинг сувдаги эритмаси (одатда 37-










40%) таркибида 6-15 % метанол сақлайди.










Дезинфекцияловчи модда.










Фосфобактерин

Phosphorobacteri

Фосфобактерин

таркибида Bacillus megaterium var. рhoshaticum




n




бактериялари культурасини сақланган биоўғит.










Фосфобактерин

фосфорли

бирикмаларни










парчалаб, ўсимлик томонидан ўзлаштирилишига










ёрдам беради.
















Фузариум

Fusarium

Фузариум

анаморф микроскопик замбуруғлар туркуми.

(Fusarium)




(Fusarium)

Маданий

ўсимликларда касалликлар

келтириб










чиқаради.



















Фунгицидлар

Fungicide

Фунгициды

қишлоқ хўжалик экинларида касаллик келтириб










чиқарувчи замбуруғларга қарши қўлланиладиган










кимёвий моддалар ёки биологик агентлар.

Хемосинтез

Сhemosynthesis

Хемосинтез

бактериялар метаболизми бўлиб, CO2 ни










ўзлаштиришга

асосланган.

1887

йилда










С.Н.Виноградский томонидан кашф этилган.










Масалан, нитрификаторлар, тион бактериялари ва










бошқалар хемосинтезни аэроб шароитда амалга










оширади.Хемосинтезниамалгаоширувчи










прокариотлар

O2

ўрнига

олтингугурт










бирикмаларини ишлатиши мумкин.




Хемотроф

Сhemotroph

Хемотрофы

ривожланиш учун (бактериялар) зарур бўлган

озиқланиш







энергияни

экзотермик

кимёвий

реакция










натижасида чиққан иссиқликдан фойдаланиб ўзи










учун органик модда ҳосил қилишдир.




Хивчин

Flagellum

Жгутик

прокариот организимларни (бактериялар, сув










ўтлари ва содда ҳайвонлар) ҳаракатлантирувчи










органеллалари.
















Цианобактерияла

Сyanobacteria

Цианобактерии

фототроф прокариот организмлар гуруҳи. Бир ва

р ёки кўк-яшил







кўп

ҳужайрали,

ҳужайралари

типик

сув ўтлар







прокариотларникидек, ядроси алоҳида девор










билан ўралмаган. Цианобактериялар 5 та










тартибга: Chlorococcales ва Pleurocapsales лар бир










ҳужайрали,

Oscillatoriales,

Nostocales,










Stigonematales лар кўп ҳужайрали.







Штамм

Strain

Штамм

микроорганизмларнинг соф культураси, бир турга










мансуб бўлиб айрим хусусиятлари билан










фарқланадиган микроорганизмлар тури.




Эндоспора

Endospores

Эндоспоры

бациллалар,

клостридийлар




вегетатив










ҳужайралари ичида пайдо бўладиган споралар.










Стресс




ташқи

таъсир

(юқориҳарорат,










қурғоқчилик ва бошқа) ларга чидамли бўлади.










Эндоспорларни ҳосил бўлиши спора ҳосил










қилувчи бактерияларни табиатда яшаб қолиши










учун асосий омил ҳисобланади.







Эукариотлар

Eukaryotes

Эукариоты

ядроси




алоҳида

қобиқ

билан

ўралган










организмлар.Эукариотларгаҳаммаюксак










ўсимликлар, ҳайвонлар, сувўтлари ва замбуруғлар










киради. Эукариот организмлар Eucaryota кенжа










дунёсига киради.
















216
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР



  1. Шералиев А.Ш.,Ўлмасбаева Р.Ш. Қишлоқ хўжалик экинлари карантини, Талқин, Тошкент, 2007. (дарслик)




  1. Шералиев А. Ўсимликлар карантинида фитоэкспертиза. Тошкент. 2008. (дарслик)




  1. Рахимов У.Х. ва бошқалар. Ўсимликларнинг карантин касалликлари. Тошкент. 2019. (Услубий қўлланма)




  1. Хасанов Б.А. ва бошқалар. Сабзавот, картошка ҳамда полиз экинларининг касалликлари ва уларга қарши кураш. “Voris-nashriyot”, Тошкент., 2009. (ўқув қўлланма)




  1. Хасанов Б.А. ва бошкалар. Мевали, ёнғоқ мевали дарахтлар, цитрус, резавор мевали буталар хамда ток касалликлари ва уларга карши кураш. Тошкент. 2010. (ўқув қўлланма)




  1. Agrios G. N. Plant pathology. 5th ed. Elsevier, 2008, xviii + 922 pp.




  1. Шералиев А.Ш. Техник экинлар касалликлари,ТошДАУ типографияси, Тошкент,2006.




  1. Шералиев А. Ш.Рахимов У., Саттарова Р. Қишлоқ хўжалик фитопатологияси, Маъсулиятли маотбуо, Тошкент, 2008.




  1. Хасанов Б.А. ва бошқалар. Вирусология. Тошкент. 2013. (ўқув қўлланма)




  1. Хасанов Б.А. Қишлоқ хўжалик экинлари касалликлари ва уларга қарши кураш. Тошкент. 2011. (ўқув қўлланма)




  1. Воронкова.А.В и др. Карантин растений. Москва., Агропромиздат. 1986. 255 стр. (дарслик)




  1. Поспелов.С.М., Шестиперова.З.И., Долженко.И.К – Основы карантина растений. Москва., Агропромиздат. 1985. (дарслик)




  1. Шералиев А.Ш.Умумий ва қишлоқ хўжалик фитопатологияси, Чўлпон нашриёти, Тошкент,2004.




  1. Пересыпкин.В.Ф. – Сельскохозяйственная фитопатология. Агропромиздат.

Москва., 1989.





  1. Израильский.В.П. – Бактериальные болезни растений. Сельхозиздат. 1960




  1. Рогова.Т.И. – Методическое руководство по лабораторной карантинной экспиртизе растельных материалов и почвы. Изд-во Сельское хозяйство. Москва.

1960.




  1. Ўзбекистон Республикаси ҳудудини “Ўсимликлар карантинидаги зарарли организмлардан ҳимоя қилиш ва ўсимликлар карантини соҳасида рухсат бериш тартиб-таомилларидан ўтиш тартиби тўғрисидаги” НИЗОМ. Тошкент. 2018.




  1. Ўсимликлар карантини назоратидаги маҳсулотлар учун карантин рухсатномасини бериш тартиби тўғрисида НИЗОМ. Тошкент. 2018.




  1. Ўсимликлар карантини назоратидаги маҳсулотлар учун фитосанитар сертификатини бериш тартиби тўғрисида НИЗОМ. Тошкент. 2018.




  1. Ўсимликлар карантини тўғрисидаги қонун ва қоидалар (янги таҳрири) Тошкент.

2018.




  1. Ўзбекистон Республикаси давлат стандарти. “Қишлоқ хўжалик махсулотлари Карантин текшируви ва экспертизасида намуналарни танлаш усуллари”. Тошкент.

2018.



217
МУНДАРИЖА


Кириш


Фаннинг мақсади, вазифаси ва ривожланиш тарихи


Микологик, бактериологик ва вирусологик таҳлиллар ўтказиш учун зарур жихозлар


Лабораторияда фитоэкспертизани ўтказиш қоидалари


Қишлоқ хўжалик фитосанитар назоратида намуналарни танлаш усуллари


Микроорганизмларни турли ўсимлик аъзоларидан ажратиб олиш ва турларини аниқлаш


Микологик ва бактериологик экспертиза Вирусологик ва гельментологик экспертиза Энтомологик экспертиза қилиш усуллари


Қишлоқ хўжалик экинлари уруғларини таҳлил қилиш.
Карантин бегона ўтлар уруғларини аниқлаш усуллари


Карантин бегона ўтлар ва уларни экспертизаси


АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАР


Фитоэкспертиза килиш учун лабораторияни жихозлаш ва ишга тайёрлаш


Микроорганизмларни усимлик аъзоларидан ажратиб олиш усуллари


Микологик экспертиза ўтказиш усуллари


Бактериологик, вирусологик ва гелментологик экспертиза ўтказиш усуллари


Энтомологик экспертиза усуллар


Карантин бегона ўтлар уруғларини аниқлаш усуллари


Карантин экспертизасидаги хужжатларни расмийлаштириш


ЛАБОРАТОРИЯ МАШҒУЛОТЛАРИ


Ғузанинг антракноз касаллигини аниклаш


Бошокли дон экинларини кора куя касалликларини аниклаш


Маккажухорининг карантин касалликларини аниклаш


Картошканинг рак ва фитофтороз касаллигини аниклаш


Соя ва зиғирнинг карантин касалликларини аниклаш


Мевали дарахтларнинг карантин касалликларини аниклаш


Ток кучатларини экспертиза қилиш усуллари


Цитрус усимликларини фитоэкспертиза килиш


Гул ўсимликларини фитоэкспертиза қилиш


Глоссарийлар


Фойдаланилган адабиётлар
218
Download 5,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   96




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish