Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Хризантеманинг бошқа занг касалликлари

202
Хризантема яна 2 та бошқа занг касаллигини қўзғатувчи замбуруғлар билан зарарланади, булар Puccinia chrysanthemi (Пукциния хризантеми) ва Uredo autumnalis (Уредо отумналис) бўлиб, улар карантин объектлари эмас, бу ерда улар ҳақида гапиришимизнинг сабаби –уларни карантин касаллик бўлган оқ зангдан ажрата олиш лозим эканлигидир.

Ҳар 2 турнинг ҳам ватани – Японияда, Puccinia chrysanthemi, ундан ташқари, Европада ҳамда Россияда (Приморье ўлкаси, Ғарбий Сибирь), Кавказда, Марказий Осиёда, Африкада, Шимолий ва Жанубий Америкада ҳамда Австралияда учрайди, аммо кам тарқалган ва хризантемага зарари ҳам катта эмас. Баргларнинг ҳар икки тарафида, кўпроқ остки тарафида, баъзан пояларда шоколаддай қўнғир тусли, концентрик доиралар шаклида жойлашган, диаметри 2-5 мм келадиган ва ичи спораларнинг кукуни билан тўла бўлган урединиялар ҳосил бўлади. Баргларнинг устки тарафида (урединияларнинг қаршисида) оч-сариқ ёки ифлос-сариқ тусли доғлар ҳосил бўлади. Кучли зарарланган барглар сарғаяди ва вақтидан олдин қуриб қолади. Урединиоспоралари 1 (баъзан 2) ҳужайрали, шар тухум ёки эллипсоид шаклли, оч-қўнғир тусли, усти тукчалар билан қопланган, 25-32 (37)х20-27 (32) мкм. Телиоспоралари Европада кам учрайди, аммо ватанида – Японияда – доимо ва катта миқдорларда ривожланади. Улар каштан-қўнғир тусли, 2 ҳужайрали, қобиғи майда сўгалчалар билан қопланган, узунчоқ ёки эллипсоид шаклли, 37-55 (60)х21-32 мкм. Оралиқ хўжайини номаълум.

Uredo autumnalis ватани – Япониядан бошқа жойда топилмаган. Урединиоспоралари думалоқ, тухум, эллипсоид ёки нок шаклли, қобиғи тукчалар билан қопланган, рангсиз ёки сал сарғиш тусли, 23-28х18-25 мкм.
Топшириқ. Хризантеманинг аскохитоз касаллиги билан танишиш


Дарсни мақсади: Хризантеманинг аскохитоз касаллигининг ташқи

белгиларини ўрганиш ва касаллик қўзғатувчиларнинг морфологик тузилиши

билан танишиш.

203
Дарсга зарур жиҳоз ва материаллар: Касалланган ўсимлик гербарийлари, микроскоп, буюм ва қоплагич ойна, препоравал нина, пипеткалар, пинцетлар.