O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


  Ahmad  D onish  1827-yilda  Buxoro  shahrida  tug'ilgan.  Shu  yerdagi  maktab  va



Download 10,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet309/412
Sana12.09.2021
Hajmi10,33 Mb.
#172143
1   ...   305   306   307   308   309   310   311   312   ...   412
Bog'liq
Inson falsafasi. Choriyev A

1  Ahmad  D onish  1827-yilda  Buxoro  shahrida  tug'ilgan.  Shu  yerdagi  maktab  va 

madrasalarda  bilim  olgan.  Riyosat,  xandasa,  falakiyot,  musiqa,  tarix,  falsafa  ilm - 

larini  qunt  bilan  o'rgangan.  Zamonasining  buyuk  mutafakkiri  b o‘lib  shakllangan. 

Amir  N asrulloh  saroyida  xizm at  qilgan.  U ning  inson  to ‘g ‘risidagi  qarashlari 

«Navodirul  vaqoe’»  asarida  bayon  etilgan.  1897-yilda  Buxoroda  vafot  etgan.

2  Ahm ad  Donish.  Navodirul  vaqoe’.  Toshkent,  1964,  166-bet.

307



jismlarga  o‘z  nurini  sochib  turadi.  Ikkinchi  ko'rinishda  esa  ruh 

«narsalar  dunyosiga  kirgan  bo‘lib,  narsalar  dunyosida  mavjuddir 

va  o'limga  mahkumdir»1.  Inson  tanasidagi  ruh  xuddi  shu  ik­

kinchi  ko'rinishdagi  ruhdir.  Shuning  uchun  ham,  u  o‘limga 

mahkum  etiladi.  Ruhning  bir  tanadan  boshqa  tanaga  ko'chib 

yurishi  haqida  Sharqda  keng  tarqalgan  tanosuh  nazariyasini  tan­

qid  qiladi.  Tanosuh  ta’limotini  tanqid  qilishda  Mirza  Bedilning 

ruh  va  tana  to‘g‘risidagi  qarashlaridan  foydalanadi.

Ahmad  Donish  ruh  va  tana  birligidan  iborat  inson  olamni, 

xususan,  o‘zi  yashayotgan  ijtimoiy  muhitni  o‘zgartirishga  qodir, 

deb  o‘ylaydi.  Buning  uchun  u  nafaqat  diniy,  balki  dunyoviy 

fanlami  ham  bilishi  zarur,  deb  hisoblaydi.

«Biz  dunyoni  gullab-yashnatish  uchun,  dengizlarni  kezib 

o'rganish  uchun,  yer  osti  boyliklarini  topish  uchun,  dunyo- 

ning  ajoyib  sirli  tomonlarini  talqin  etish  uchun,  uning  hamma 

qit’alari  va  aholisini  bilish  uchun  tug'ilganmiz»2,  deb  yozadi.

Buxoro  amirligi  hududida  yashovchi  fuqarolar  turmush  tar- 

zi,  xususan,  ularning  madaniy-ma’naviy  saviyasining  pastligidan 

Ahmad  Donish  qattiq  afsuslanadi,  nadomat  chekadi.  Kishilar 

madaniy-ma’naviy  saviyasini  oshirishning  birdan-bir  yo‘li  jami­

yat  hayotini  insonparvarlashtirishdir.  Buning  uchun  esa  mavjud 

ijtimoiy  tartibotlami  o‘zgartirmoq  zarur,  deb  o'ylaydi.  Buxorodagi 

ijtimoiy-iqtisodiy  tuzumni  insonparvarlashtirishga  qaratilgan  is- 

loh  loyihasi  bilan  Buxoro  hukmdori  Amir  Muzaffariddinga 

murojaat  qiladi  va  rad  javobini  oladi.

Ahmad  Donish  jamiyatni  insonparvarlashti rishning  eng  muhim 

sharti  —  davlatni  isloh  qilishdir,  deb  tushunadi.  Davlat  bir 

guruh  kishilarning  emas,  balki  xalq  manfaatini  himoya  qilmog'i, 

davlatni  boshqarib  turgan  hukmdor  ma’rifatli,  odil  va  donish- 

mand  bo‘lmog‘i  shart.  Hukmdor  muhim  davlat  ishlarini  hal 

qilishda  o‘z  atrofidagi  amaldorlar  bilan  maslahatlashmog‘i  darkor. 

Mamlakatni  ana  shunday  kishi  boshqarganda  jamiyatda  ijtimoiy 

adolat  normalari  qaror  topadi.  Adolatsizlikka  asoslangan,  o‘z 

fuqarolari  haqida  qayg‘urmaydigan  davlat  uzoq  yashay  olmaydi.




Download 10,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   305   306   307   308   309   310   311   312   ...   412




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish