O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


3.  XIX  ASRNING  IKKINCHI  YARMI  VA  XX  ASR



Download 10,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet307/412
Sana12.09.2021
Hajmi10,33 Mb.
#172143
1   ...   303   304   305   306   307   308   309   310   ...   412
Bog'liq
Inson falsafasi. Choriyev A

305


3.  XIX  ASRNING  IKKINCHI  YARMI  VA  XX  ASR 

BOSHLARIDA  0 ‘RTA  OSIYO  MA’RIFATPARVARLARINING 

JAMIYAT  HAYOTINI  INSONPARVARLASHTIRISH 

BORASIDAGI  SA’Y-HARAKATLARI

XIX  asming  ikkinchi  yarmida  O'rta  Osiyoda  ijtimoiy-iqtisodiy 

tuzum  qoloq,  fuqarolar  turmush  tarzi  o‘ta  past,  madaniy-ma’naviy 

hayotida  islom  dini  peshvolarining  ta’siri  kuchli  edi.  Kishilar 

dunyoqarashida  tasawuf  falsafasi  an’analarini  tiklashga  intilish 

kuchayib  borayotgandi.  Bu  davrda  o'rta  asr  musulmon  mutafak- 

kirlari  asarlarini  qayta  nashr  etish  boshlandi.  Kalom  falsafasi, 

shariat  axloqiga  oid  klassik  adabiyotlar  arab-fors  tilidan  turkiy 

tillarga  taijima  qilinib,  nashr  ettirish,  masjid  va  madrasalarda 

bedilxonlik,  mashrabxonlik  kabi  turli  she’rxonliklar,  gurunglar 

avj  oldi1.  Odamlaming  madaniy  merosga,  bilimga,  ilmga  intilish- 

lari  kuchaya  bordi.  Endilikda  odamlar  inson  aql-zakovatining 

kuchiga,  olamni  o‘zgartirish  borasidagi  salohiyatiga  ko'proq  isho- 

na  boshladilar,  og‘ir  musibatli  turmush  tashvishlaridan,  zulm  va 

adolatsizliklardan  xoli  qiluvchi  yagona  qudrat  bilim,  ilm  ekan­

ligini  tushuna  boshladilar.  Bunday  kayfiyatlar  ma’rifatparvarlik 

harakatida  o‘z  ifodasini  topdi.  Xullas,  0 ‘rta  Osiyoda  ma’rifatparvarlik 

harakati  kishilaming  ilm-fan,  taraqqiyot,  umuminsoniy  qadriyat- 

larga,  ijtimoiy-iqtisodiy,  madaniy-ma’naviy  qoloqlikni  bartaraf 

etishga  bo‘lgan  intilishning  natijasi  edi.

M a’rifatparvarlik  harakatining  dastlabki  bosqichida  sunniylik 

va  uning  bag‘rida  qayta  shakllangan:  darvishlik,  qalandarlik  ha- 

rakatlari, 

shuningdek,  bedilxonlik, 

m ashrabxonlik  kabi 

she’rxonliklar,  o‘sha  gurunglarda  olg‘a  surilgan  fikr-mulohazalar 

uning  g'oyaviy-nazariy  asosi  vazifasini  bajardi.  Ana  shunday 

sharoitda  chor  Rossiyasi  O'rta  Osiyo  yerlarini  bosib  oldi  va 

ushbu  hududlarda  mustamlakachilik  siyosatining  amalga  oshirili- 

shi  natijasida  yerli  aholi  milliy  madaniyatini  siqib  chiqarishga 

urinish  boshlandi.  Uning  o'miga  Yevropa  madaniyati  zudlik  bilan 

kirib  kela  boshladi.  Natijada,  yerli  aholining  noroziligi  kundan- 

kunga  ortib  bordi.


Download 10,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   303   304   305   306   307   308   309   310   ...   412




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish