O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1 

«Solom on  va  Absol»  asarining  ikkinchi  qismi  arab  alifbosida  yozilgani  uchun

uni  «Absol»  ba’zan  esa  «Ibsol»  deb  yozish  an ’anaga  aylanib  qolgan.

1  Qarang:  Abu  Ali  ibn  Sino.  Solom on  va  Absol.  Toshkent,  1980.

156

---

Abu  Ali  ibn  Sinoning  tushuntirishicha,  insonning  ruhiy- 

ma’naviy  yetukligini  ifodalovchi  mezonlardan  biri  do'stlikdir1.  U 

o‘zining  «Risolot  at-tayr»  asarida  yozganidek,  haqiqatdan  ham 

chin  do‘st  shod  va  g‘amgin  paytlaringda  o‘z  dilining  qudrati 

bilan  sof  do‘stlikni  saqlab  qoladi.  Shuning  uchun  ham  china- 

kam  do‘stlikni  ulug'laydi.  U  barcha  do‘st-u  birodarlariga  muro- 

jaat  etib,  o‘zaro  muomala-munosabatlarda  «sirti  yaltiroq,  ichi 

qaltiroq»  bo'lmaslikka  da’vat  etadi.

Alqissa,  o‘rta  asr  sharoitida,  mustaqil,  erkin  fikrlash  madani- 

yatiga  asoslangan  Abu  Ali  ibn  Sino  —  olam  bir  butun  vujud 

ekan,  unda  mavjud  bo'lgan  barcha  xususiyatlar  inson  tanasida 

o‘z  ifodasini  topadi,  degan  xulosaga  keladi.  Uning  xuddi  shu 

g‘oyasi  ba’zi  musulmon  faylasuflariga  (masalan,  Muhammad 

G ‘azzoliyga)  yoqmaydi.  Shunday  bo'lishiga  qaramasdan,  Ibn  Sino 

o‘z  fikriga  hech  qanday  tuzatish  kiritmadi.

Abu  Ali  ibn  Sinoning  inson  to‘g‘risidagi  fikr-mulohazalarini 

yanada  rivojlantirgan  o‘rta  asrning  mashhur  musulmon  faylasufi 

xorazmlik  Abu  Rayhon  Beruniyning2  tushuntirishicha,  inson- 

laming  tashqi  ko'rinishlari  turli-tuman  bo'lsada,  ularning  ichki 

tuzilishi  barcha  uchun  umumiydir3.  U  turli  xalqlar  turli  ajdod- 

lardan  paydo  bo‘lgan,  degan  taxminlarni  butunlay  rad  etdi, 

inson  bilan  maymun  orasida  o'xshashlik  bor  ekanligini  ta’kidlab: 

«Ular  a’zolarining  o‘xshashligi  bilan  tashqi  ko'rinishlari  ham 

o'xshab  ketadi4,  deb  yozgan  edi.