Morfemika haqida. Morfemikaning o’rganish obyekti. Ismoiljanov Shaxbozbek Morfemika

Ot yasovchi qo’shimchalar :

Ot yasovchi qo’shimchalar :

• -chi -asosan otlardan ot yasaydi: gimnastikachi,cportchi,hasharchi, -shunos -otdan ot yasaydi,tarixshunos,
• -kor -otdan ot yasaydi: g’allakor, paxtakor,-kash -otdan ot yasaydi: aravakkash, childirmakash,
• -xon -otdan ot yasaydi: gazetxon, kitobxon,-do’z -otdan ot yasaydi: etikdo’z, mahsido’z,
• -gar -otdan ot yasaydi: zargar, sovungar,-soz -otdan ot yasaydi: soatsoz,stanoksoz,-paz -oshpaz, somsapaz,
• -boz -otdan ot yasaydi: arizaboz, majlisboz,-xo’r -otdan ot yasaydi: aroqxo;r, qatiqxo’r,
• -parast otdan ot yasaydi: butparast, mansabparast,-dor -otdan ot yasaydi: chorvador, do’kondor,
• -bon -otdan ot yasaydi: bog’bon, saroybon,-furush -otdan ot yasaydi: pistafurush,
• -dosh -otdan ot yasaydi: musobaqadosh, sinfdosh,-vachcha -otdan ot vasaydi: boyvachcha, amakivachcha.

Sifat yasovchi qo’shimchalar:

Sifat yasovchi qo’shimchalar:

• -li sifat yasovchilar ichida eng sermahsul qo’shimchadir. U asosan ot turkumiga oid sozlardan sifat yasaydi: kulgili, sevimli, maslahatli. Juft so’zlardan – li orqali sifat yasalganda,-li qo’shimchasi juft so’zning har ikkala qismiga yoki ikkinchi qismiga qo’shilishi mumkin:aqlli-hushli - aql-hushli., uyli-joyli - uy-joyli. Harakat nomiga qp’shilishi ham mumkin: o’tirishli.
• -dor otlardan sifat yasaydi: bo’ydor,qarzdor, -ser (-dor qo’shimchasiga sinonim) otdan sifat yasaydi: serfarzand ,
• ba-tojik va arab tillaridan o’zlashgan so’zlardan sifat yasaydi:bahaybat,baquvvat,-mand ot va sifatdan sifat yasaydi:orzumand, kasalmand,
• -kor ot va sifatdan sifat yasaydi:ehtiyotkor, o’ymakor,-siz otlardan sifat yasaydi: xabarsiz, rangsiz,
• be- otdan sifat yasaydi:bepul, beor, no- ot va sifatdan sifat yasaydi: noilij, nomard,
• -chan ish,holat,xususiyat kabi ma’noli asoslarga qo’shilib, shu asosdan anglashilgan xususiyatga egalikni bildiruvchi sifatlar yasaydi:hayotchan,o’suvchan-choq-,chiq-chak ba’zi o’zlik nisbatidagi fe’llardan sifat yasaydi:urinchoq,sirpan-chiq,kuyunchak.