Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

 

3. Fosforli organik birikmalar o‘zgarishi.

 O‘simliklar oziqlanishidagi 

ahamiyati bo‘yicha fosfor azotdan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Fosfor 

tuproqda, o‘simliklarda va mikroorganizmlarda, organik va anorganik 

birikmalar tarkibida uchraydi. Tuproqda fosfor har xil holatda bo‘ladi. 1.Kalsiy 

fosfatlar (apatit, oksiapatit, ftorapatit, fosforitlar) fosfat yoki temir oksifosfati 

(vivianit) holdagi birlamchi minerallar hamda uchraydi. 2. Har xil tuproqlardagi 

fosforning 25-28% ni organik shaklda uchrab, tuproq organik moddasining 

0,5-2% gacha miqdorini tashkil etadi. Tuproqga fosfor o‘simlik, hayvon 

qoldiqlari va minerpal o‘gitlar orkali kiradi. Qishloq  xo‘jalik o‘simliklari 

tarkibida 0,05-0,5% fosfor bo‘ladi. O‘simliklarda ham hayvonlardagi kabi 

organik formada (fitin, fosolipidlar, NK, ATF va x.k.) mavjud bo‘ladi.  Azot, 

oltingugurtlar to‘qimalarda qaytarilgan shaklda uchrasa, fosfor fosfatlar holida 

oksidlanishgan shaklda uchraydi. 

 

Organik shakldagi fosfor parchalanishini Psevdomonas, Basillus 

avlodiga mansub bakteriyalar, Penisillium, Aspergillus, Rizopus, Trixotekium, 

Alternariya avlodi vakillari, aktinomisetlar va boshqa mikroorganizmlar amalga 

oshiradilar. Organik moddalarni parchalanish jarayonida o‘z hujayralarida 

ma’lum miqdorini olib qoladilar. Shuning uchun fosfor yetishmaydigan 

tuproqlarga fosforning organik shaklini kiritishi o‘simliklar fosforlik oziqlanishini 

yaxshilaydi.