Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

semblables
[197]
ga o‘ralashib qolganidir. U oilaning reproduktiv va tarbiyaviy 
telos
[198]
ini qabul qilish bilan bir vaqtda uning boshqa, qarish tomon tabiiy harakat 
yo‘nalishiga e'tibor berish kerakligini hisobga olmagani g‘alatidir.
Yoshi o‘tib qolgan onalarni hurmat qilish musulmon diskursining xarakterli 
xususiyatlaridan biridir. Ushbu diskursda onaga nisbatan xushmuomalalilik va sadoqat, 
ular ko‘rgizgan rahm-shafqatni yana o‘zlariga qaytarish muqaddas burch ekani qayd 
etiladi. Ibn Umarning hikoya qilishicha, bir kishi Rasulullohning oldiga kelib: "Men og‘ir 
gunoh qilib qo‘ydim, endi nima qilsam, tavbam qabul bo‘ladi?" deb so‘raydi. Ul zot: 
"Onangiz bormi?" deb so‘raydi. U kishi, onam yo‘q, deydi. Shunda Rasululloh: "U holda 
onangizning xolasi bormi?" deb so‘raydi. U kishi, bor, deydi. Shunda Rasululloh: "U 
kishiga xushmuomala va sodiq bo‘ling", deydi (Imom Temiziy). Boshqa ko‘plab hadislar 
ham bor: "Kimki onasining ikki ko‘zi orasidan o‘psa, olovdan himoyalangan bo‘ladi" 
(Imom Bayhaqiy); "Alloh chindan ham onangizning gapini ikki qilishni sizga taqiqlab 
qo‘ygan" (Imom Buxoriy va Imom Muslim). 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
84
Binobarin, islom madaniyatini tadqiq qilayotgan antropologlar doimo murakkab va ikkiga 
bo‘lingan ierarxiya xususida ma'lumot beradi. Unga ko‘ra, xotinlar erlari, erlar esa 
onalari oldida burchlidir. Modernizm ushbu aloqalarning dastlabkisini keskin tarzda, 
keyingisini esa parishonxotirlik bilan zaiflashtirib qo‘ymoqda; oqibatda biryoqlama va 
yoshi o‘tib qolganlarni e'tiborga olmaydigan yangi bir ierarxiya vujudga keldi, bu 
ierarxiya yoshlarni keksalardan ustun qo‘yadi, u bir zamonlar jamoaning faxri bo‘lgan va 
uning xotirasida muhrlanib qolgan keksalarni kamsitishning turli shakllarini nazarda 
tutadi. Tibbiyot sohasidagi yutuqlar ayollar va erkaklar o‘limi o‘rtasidagi tafovutni 
unchalik kamaytirmasdan turib ham o‘rtacha umrni uzaytirish imkonini bergani uchun 
zamonaviy jamiyatlar miqdori tobora ortib borayotgan ayollarni rejimli, ammo ibodat 
qilish imkoni yo‘q ayollar monastirlariga g‘ayriixtiyoriy uzlatga jo‘natmoqda. "Chikago 
tribyun" gazetasining 1998 yilgi sonlaridan birida yozilishicha, Amerikadagi keksa 
kishilar yashaydigan uylarning 60 foiziga biror marta ham mehmon kelmas ekan. 
Bunday muassasalardagi jinslar nisbati umumiy hisobga to‘g‘ri ekaniga e'tibor qilsak, 
ular orasida ayollar miqdori ko‘proqligi ma'lum bo‘ladi. Binobarin, taqdir hazilini 
ko‘ringki, G'arbda yosh va o‘rta yoshdagi ayollar kengroq imkoniyatga ega-yu (ayni 
paytda diniy imkoniyatni hisobga olmaganda), ammo ularning barchasi pirovardida 
yolg‘izlik uzlatidan qo‘rqadi. 
Xulosa qiladigan bo‘lsak, islom g‘oyasi aslida ham, salohiyat nuqtai nazaridan ham 
ko‘povozli ekani kunday ravshan, deb o‘ylayman. Ishonamanki, ushbu g‘oyaning a'zosi 
bo‘lishni istagan ayollar undan o‘ziga yashash uchun qadr-qimmat va va hurmat uchun 
zamonaviy talablarni tasdiqlaydigan makon topa biladi. Bunday loyiha so‘nggi modern va 
postmodern sharoitlarda hozirgidan ko‘ra realroq ko‘rinadi. Shu o‘rinda Marta 
Nussbaumdan iqtibos keltirsam:
Ingliz-Amerika axloq falsafasi universallikka asoslangan Ma'rifat davri ideallaridan an'ana 
va xususiylikka asoslangan axloqqa; printsiplarga asoslangan axloqdan qadr-qimmatga 
asoslangan axloqqa; sistemali nazariy oqlov holatlarini ishlab chiqishga bag‘ishlangan 
axloqdan nazariyaga shubha bilan qarovchi va mahalliy donishmandlikka hurmat bilan 
qarovchi axloqqa; tashqi dunyodan uzilib qolgan shaxsga asoslangan axloqdan 
boshqalarga qo‘shilish va g‘amxo‘rlikni yoqlaydigan axloqqa; tarixga daxlsiz axloqdan 
muayyanlik va tarixiy axloqqa yuz burmoqda
[199]
.
Musulmon feministlarining, Qur'on ayollarga nafrat bilan qaramaydi
[200]
, deb bilishini 
tasdiqlaydigan Nussbaum, madaniyatdan voz kechish tufayli begonalashuv oqibatida 
orttirilgan jarohat qayta tiklanishiga hali ancha bo‘lgan biror madaniyatga a'zolik tufayli 
yetadigan zarardan ko‘ra og‘irroqdir, deganida haq edi. Islomning jinsga oid diskursini 
qayta tasavvur qilish loyihasi o‘zining anaxronik
[201]
aks sadosiga qarama-qarshi 
o‘laroq, aynan shu sababga ko‘ra, tobora jozibador bo‘lib borsa ajab emas.