Maxsus pedagogika

Aqli zaif o ‘quvchilarga moljallangan o ‘quv reja
1
0 ‘quv fanlari
Sinflar
1
2
3
4
Davlat ixtiyoridagi soatlar
20
22
22
26
1 O'zbek tili (rus)
2
2
2
2 Ona tili
4
4
4
4
3
0 ‘qish
4
4
4
4
4
Nutq o ‘stirish
1
1
1
1
5
Matematika
4
4
4
4
6
Odobnoma
1
1
1
1
7
Musiqa madaniyati
1
1
1
1
N Tasviriy san’at
1
1
1
1
9 Mehnat
i
2
2
6
10 Jismoniy tarbiya
2
2
2
2
Maktab ixtiyoridagi soatlar
1
1
1
2
Umumiy soatlar
21
23
23
28
Korreksion soatlar
1 Logopediya mashg‘ulotlari
4
4
4
4
Davolash gimnastikasi
1
1
1
1
2
Ritmika
1
1
1
1
78

---

Yordamchi maktab darsliklari
Darslik yordamchi maktab dasturida belgilangan har bir fan bo‘yicha 
beriladigan bilimlar yig‘indisi bayon etilgan asosiy qo ‘llanmadir. Darslik 
mazmuni dastur talablariga mos kelishi lozim. U nda nazariya bilan amaliyot 
uzviy bog‘liq holda berilishi kerak. Aqli zaif bolalarning bilish xususiyatlarini 
inobatga olgan holda darsliklar sodda, ixcham, chiroyli bolishi, 1—111 sinf 
darsliklarida harflar katta shrift, IV—V sinflarda o ‘rtacha kattalikdagi,
7—9- sinflarda esa oddiy shriftlarda, rangli rasmlar bilan berilishi lozim. 
Yordamchi maktab darsligidagi matnlar qisqa, am m o mazmunli bo‘lishi 
muhim ahamiyat kasb etadi.
Yordamchi maktab maxsus ta’limotida oligofrenopedagog yetakchi rol 
olynaydi. U o ‘quvchilarning bilish faoliyatini tashkil etadi va to‘g‘ri yo‘naltiradi. 
Yana shu narsa ham ayonki, qo‘yilgan vazifani muvaffaqiyatli bajarish uchun 
o ‘quv jarayoni didaktik m ateriallar bilan ta ’minlanishi kerak. Didaktik 
materiallar orasida albatta darslik yetakchi o ‘rin tutadi.
Darslikda davlat dasturini predmetlardan berilishi lozim boigan bilimning 
hajmi sistemasi asosiy narsalarni ajratib beradi, shuningdek, yakka 
tushunchalami shakllantirish yollari va uslublarini ham m a’lum darajada 
ko‘rsatadi.
Yordamchi maktablarda ishlovchi oligofrenopedagogning vazifasi aqli zaif 
o‘quvchilarni o‘qiganlarini mustaqil bilib olishga, asosiy va ikkinchi darajali 
narsalarni ajrata bilishga, mustaqil xulosalar chiqarishga o'rgatishdan iborat.
Darslik bilan ishlashni birinchi sinf o ‘quvchilarini darslik bilan 
tanishtirishdan boshlash kerak. Darslik tuzilishi haqida so‘zlab berish kerak: 
darslikning paragraflarga bolinganligini, har bir paragraf oxirida savol va 
topshiriqlar borligi, darslik oxirida istilohlar va tushunchalaming qisqacha 
lug'ati borligini ko‘rsatish kerak.
Darslik bilan ishlashning ba’zi bir uslublari haqida qisqacha to ‘xtalib 
o ‘tamiz.
T u sh u n tirib o ‘qishn i y o rd am c h i m ak tab b o sh la n g ‘ich sinflari 
oligofrenopedagoglari ancha keng qollashadi. Bu uslubning mazmuni shuki, 
bunda tanlab olingan m atn qismlarga bo‘linadi va o ‘quvchilar bu qismlarni 
galma-galdan o'qishadi, tushunmaydigan so‘zlami tushuntirishadi, so‘ngra 
o‘qiganlarini gapirib beradilar. Yordamchi maktab o ‘quvchilari matnda 
uchragan hamma predmetlarning nomlarini aytib berishga harakat qiladilar.
Oligofrenopedagog kelgusi materiallarni o ‘rganish vaqtida har bir darsda 
yordamchi maktab o ‘quvchilarida darslik bilan mustaqil ishlash malakasini 
tarbiyalab boradi. Masalan, yuqori sinflarda darslik bilan ishlashning bu 
turidan bir necha tavsiya beramiz. Oligofrenopedagog doskaga savollarni 
yozib qo‘yadi, o‘quvchilar esa darslikning tegishli paragrafidan bu savollarga 
javob topadilar.
79

---

0 ‘quvchilar darslik bilan ishlashning bu ko‘rinishlarini (xilini) egallab 
olganlaridan keyin, darslardan birida paragmfni mustaqil o‘qib, uni so‘zlab 
berish rejasini tuzishlari mumkin. Va nihoyat, eng qiyin topshiriq yordamchi 
maktab o ‘quvchilariga adabiyot tanlashdir (jumallardan, gazeta materiallaridan, 
badiiy adabiyotlardan va h.k.).
Yordamchi maktab o'quvchilarini darslikdagi ko‘igazmali materiallar 
bilan ishlashgao‘igatish mushkulroq. 0 ‘quvchilarga har bir kitobning muallifi, 
ayniqsa, darslikning muallifi, kitobdagi hamma ko‘igazma material muayyan 
mazmunga ega bo‘lishga, har bir ko‘igazma o‘iganilayotgan materialni yaxshiroq 
o ‘zlashtirishga yordam beradigan bo‘lishiga harakat qilinishini aytishi kerak. 
Ayni sh u n d a n kelib ch iq ib , o lig o fre n o p e d a g o g yangi m ate ria ln i 
tushuntirayotganida va mustahkamlayotganda darslikdagi tegishli ko‘igazma 
materialdan (rasmdan, jadvaldan) foydalanishi zarur.
Xulosada yordamchi maktab o‘quvchilarining qo‘shimcha adabiyot o‘qishlari 
haqida ikki ogkiz so‘z. Oligofrenopedagog yordamchi maktab o‘quvchilarini 
ilmiy-ommabop adabiyotlar o ‘qishga o ‘rgatishi kerak, chunki ommabop 
adabiyotni o‘qimasdan turib, faqat darslikni o‘qish bilan predmetni, ayniqsa, 
sevish mumkin emas. Yordamchi maktab o ‘quvchilarini okqishga jalb qilish 
uchun ular o‘z o'qituvchilarini hamma kitoblar, jurnal va gazeta yangiliklari 
bilan doim tanish ekanligini bilishlari kerak. Bunday okqituvchi har bir darsda 
jurnal va gazetada bosilgan yangi qiziqarli maqolani qisqacha gapirib beradi.
Agar yordamchi maktab o‘qituvchisi o ‘z kutubxonasida mavjud boigan 
adabiyotni hisobga olgan bo1 Isa va o‘quvchilarning sinfdan tashqari o‘qishlariga 
rahbarlik qilsa yanada yaxshi natijalaiga erishish mumkin.