Maxsus pedagogika

xastalik vaqtida alahlash b a ’zan intellekt va yurish-turish uncha buzilm agan
holda roky berishi, b a ’zan esa yurish-turish keskin o ‘zgargan holda (patologik
sh ub halanish, ta ’qib vasvasasi, o ‘zini oMdirish fikri va h ok azo) ro‘y beradi
ham da uzoq vaqt barqaror xarakterga ega b o la d i. ОЧкir infeksion kasalliklar,
zahar yoki alk ogol bilan zaharlanish vaqtidagi alahlash uncha uzoq davom
etm ayd i, o kq tin - o ‘qtin xarakterga ega b o la d i va hushdan ketish, u m u m iy
betoqatlik va gallu tsin atsiya (m iya c h a lg ‘ishi) bilan q o ‘shilib ketadi.
Brayl sistcm asida o ‘qitish 
— k o ‘rlarni b o lrtm a nuqtali shriftga asoslanib
o lqitish sistem asi; bunda olti nuqtani turlicha joylashtirish yordam ida b o ‘rtma
yozuv sistem asi beriladi. Bu sistem an in g asosch isi — Lui Brayldir (1 8 0 9 —
1852). Brayl sistem asi harf, son va nota belgilarin i, tinish belgilarini o ‘z
ichiga oladi.
Depressiya 
— m a’yus kayfiyatdagi g ‘am gin, dilxastalik holati, bunda butun
d un yo n a sh ’asiz b o lib tuyuladi.
Dizartriya 
— nutq apparati innervatsiyasining organik y etish m ovch iligi
natijasida talaffuzning buzilish i, bunda ayrim tovushlar, b o lg ‘inlar va s o ‘zlarni
215

---

talaffuz qilishda qiyinchiliklar tug‘iladi. Dizartriya kolpincha soxta bulbar paralich 
oqibatida vujudga keladi (bosh miya nervlarining IX—X—XI— XI1 juftlarining 
lat yeyishi oqibatida artikulyatsiya mushaklarining paralich bo‘lishi).
Disgarmonlik 
nomuvofiqlik, shaxs jismoniy va ruhiy xususiyatlarining 
kamol topishidagi mutanosiblikning buzilishi.
Disgrafiya 
— yozuvning buzilishi, bu hoi bir harf o‘rniga ikkinchisini 
yozishda, harilar va bo'ginlarni tashlab ketish va o‘rnini almashtirib yozishda, 
so‘zlarni qokshib yuborishda ifodalanadi, bu hoi og‘zaki nutqning va fonematik 
eshitishning yetarli darajada kamol topmaganligi bilan bogliqdir.
Dispepsiya 
(bolalarda) — bolalaming ilk yoshidagi tez-tcz ich ketish va 
qayt qilish bilan o ‘tadigan m e’da-ichak kasalligi; dispepsiya uzoq davom 
etsa, bola ozib ketadi, nimjon b o lib qoladi, uyqusi buziladi, boshi ogkriydi, 
bu hoi esa bolaning bundan buyongi jismoniy va ruhiy kamol topishini buzishi 
mumkin.
Egosentrizm 
— butun diqqatini faqat shaxsiy kcchinmalarga qaratish va 
har bir hodisani shaxsiy m anfaatlar nuqtai nazaridangina idrok etish: 
individualizmning ashaddiy formasi.