Mavzu: Elеmеntlar Davriy sistеmasi va Davriy qonuni

Darsning tashkiliy qismi:
1.O`quvchilar bilan salomlashish. 2.O`quvchilarning davomatni aniqlash.
3.O`quvchilar bilan siyosiy daqiqa. 4. O`tilgan mavzuni so`rash.
Yangi darsni rejasi.
1. Fenolning olinishi 2. Fenolning fizik va kimyoviy xossalari
Yangi darsning bayoni.
Fenolning fizik xossalari. Fenol - rangsiz (vaqt o`tishi bilan havo kislorodi ta'sirida och pushti rangga kiradi), o`tkir o`ziga xos hidli kristall modda. Fenol 42,3°C da suyuqlanadi, 182°C da qaynaydi. Suvda qisman (100 g suvda 6 g) eriydi. Kuchli antiseptik (mikroblarni o`ldirish) xossaga ega. Kuchli zahar. Teriga tegsa kuydiradi, uzoq vaqt tuzalmaydigan yara va suvli to`planmalar hosil qiladi.
Kimyoviy xossalari. Oddiy fenol C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>OH karbol kislota deb ham ataladi va kuchsiz kislota xossasini namoyon qiladi (karbonat kislotadan kuchsiz). Natriy metallidan tashqari ishqorlar bilan ham suvli eritmalari barqaror bo`lgan fenolyatlar hosil qiladi (bir atomli spirtlar bilan solishtiring):
C₆H₅OH  2Na  2 C₆H₅ONa  H₂
C₆H₅OH  NaOH  C₆H₅ONa  H₂O
Fenolyatlar gidrolizga uchramaydi, lekin mineral kislotalar, hatto karbonat kislota ta'sirida ham parchalanib ketadi
C₆H₅ONa  CO₂  H₂O  C₆H₅OH  NaHCO₃
Benzoldan farq qilib, fenol bromli suv bilan reaksiyaga kirishadi, uni rangsizlantiradi va tribromfenol hosil qiladi:

Fenol formaldegid bilan ta'sirlashib, fenolformaldegid smolalar hosil qiladi.
Olinishi va ishlatilishi. Sanoat ehtiyojlari uchun fenol toshko`mir smolasidar olinadi. Sintetik usul bilan fenolni benzoldan quyidagi sxema bilan ham olish mumkin:

Fizik xossalari. To`yingan alifatik aldegidlar CnH`n+iCHO umumiy formulaj
ega gomologik qatorni tas ikkil qiladi. Chumoli aldegidi - gaz, keyingi vakillar suyuqlik, yuqori aldegidlar - qattiq moddalardir. Chumoli aldegidi o`tkir hidl zaharli modda. 4O% chumoli aldegidi tutgan suvli eritmasi formalin deb ataladi.Quyi aldegid va ketonlar suvda yaxshi eriydi, molekular massa ortishi bila ularning eruvchanligi kamayib boradi.