Mavzu: Elеmеntlar Davriy sistеmasi va Davriy qonuni

Fizik xossalari. Tarkibida 15 tagacha uglerod atomi tutgan spirtlar suyuc (vodorod bog`i hisobiga), undan ortiq uglerod atomi tutganlari qattiq holda bo`ladi Ularning barchasi suvdan yengil. Metanol, etanol va propanollar suv bilan cheksi` aralasha oladi. Molekular massa ortishi bilan spirtlarning suvda eruvchanlig kamayib boradi. Yuqori spirtlar suvda deyarli erimaydi. Mos uglevodorodlardar spirtlarning suyuqlanish va qaynash haroratlari, eruvchanligi yuqoriligi vodorod bog` mavjudligi bilan izohlanadi.
Kimyoviy xossalari. Spirtlarning kimyoviy xossalari gidroksiguruh va radikalg; bog`liq. Gaiogenvodorod kislotalar bilan ta'sirlashuvi natijasida galogenalkanlamihosil qiladi:
C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>OH + HCl → C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>C1 + H<sub>2</sub>O C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>OH + HCl → C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>C1 + H<sub>2</sub>O
(reaksiya H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> ishtirokida qizdirilganda boradi). Ham gidroksiguru H<sub>2</sub> ham radikal qatnashadigan kimyoviy reaksiyalar:
Degidratatsiya reaksiyalari. Oksidlanishi. Spirtlar kuchli oksidlovchilar (M: KMnO<sub>4</sub>+H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>) ta'sirida aldegid va kislotalarga aylanadi.ksidlashda avval aldegid hosil bo`ladi:.
C₂H₅OH + [O] → CH₃-CHO + H₂O sirka aldegid
Oksidlash davom ettirilsa kislota hosil bo`ladi:
C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>OH + 2[O] -» CH<sub>3</sub>-COOH + H<sub>2</sub>O sirka kislota
Metil spirti. Metil spirti (metanol, karbinol, yog`och spirti) - oddiy bir atomli bo`lib, rangsiz, harakatchan suyuqlik, kuchli zahar (3O g gacha miqdori ko`r i, undan ortig`i o`limga olib keladi). Metanol uglerod (II)-oksid va vodoroddan -4OO°C haroratda, 5O mPa bosim ostida rux oksid va mis (II)-oksid izatorligida katalitik sintez qilib olinadi:
CO + 2H₂ → CH₃OH
Metanolni yana yog`ochni quruq haydash yo`li bilan ham olinadi. Formaldegid, oqlar, fotoreaktivlar, farmatsevtik preparatlar olishda va erituvchi sifatida tiladi.
Ko`p atomli spirtlar Tuzilishi va fizik xossalari. Ko`p atomli spirtlar gomologik qatorining dastlabki lari etilenglikol (ikki atomli) va glitserin (uch atomli) bo`lib, ularda va qa ko`p atomli spirtlarda gidroksiguruh turli uglerod atomlarida joylashadi, uglerod atomida birdaniga ikkita gidroksiguruh bo`lmaydi, chunki bunday ma nihoyatda beqaror modda bo`ladi (faqat suvli eritmasida mavjud bo`luvchi onat kislota bilan solishtiring).