Materialshunoslik 2016. p65

Aluminiy qotishmalarining turlari

Aluminiy qotishmalari 2 guruhga: deformatsiyalanadigan va

quymabop qotishmalarga bo‘linadi.

Aluminiyning bosim bilan ishlash uchun mo‘ljallangan

deformatsiyalanadigan qotishmalari 

deformatsiyabop qotish-

malar

 deyiladi. Bular, o‘z navbatida, termik yo‘l bilan pux-

talanadigan va puxtalanmaydigan qotishmalarga bo‘linadi:

a) termik yo‘l bilan puxtalanmaydigan aluminiy qotishmasi

jumlasiga A1-Mp va A1-Mg qotishmalari kiradi. A1-Mp

tizimidagi qotishmalar AMg harfi bilan markalanadi. Masalan:

AMs, AMg, AMgZ, AMg5 AMg7 va h.k. Markadagi raqam

magniyning % miqdorini ko‘rsatadi;

b) termik yo‘l bilan puxtalanadigan aluminiy qotishmalari

ichida eng ko‘p ishlatiladigani duraluminiydir. Duraluminiy

tarkibiga mis Cu  va marganes  Mg kiradi. Duraluminiy A-Cu-

Mg  harflari bilan belgilanadi, uning belgilanishida raqamlar

ham bo‘ladi. Masalan: D1, D6, D16.

D—duraluminiy ekanligini, raqam tartib raqamini bildiradi.

Agar, qotishma tarkibiga rux qo‘shilsa, uning puxtaligi yanada

oshadi. Ulardan V95 markalisi ko‘p ishlatiladi. Aluminiyning

deformatsiyabop qotishmalariga uning bolg‘alash, prokatlash,

shtamplash yo‘li bilan ishlanadigan qotishmalari kiradi.

Masalan: AK4, AK5, AK6 markalardagi raqamlar tartib

raqamini bildiradi. Aluminiyning quymabop qotishmasi – bu

qotishmalar ichida eng ko‘p tarqalgan A1-Si tizimidagi qo-

tishmalar bo‘lib, ular 

siluminlar 

deb ataladi.

Siluminlarning ba’zi markalarida ma’lum miqdorda Si, Mg,

Zp, P elementlari bo‘ladi. Aluminiyning quymabop qotish-

malari AL harfi va raqamlar bilan markalanadi. Masalan: AL1,

AL2, ALZ, ..., AL18, AL19V AL2 — normal silumin bo‘lib,

A-8 magnoliydir.

---

29