Materialshunoslik 2016. p65

2.2. Konstruksion po‘latlar va ularning tasnifi

Konstruksion po‘latlarda uglerod miqdori 0,5—0,6 % dan

oshmaydi. Konstruksion po‘latlar uglerodli va legirlangan

bo‘lishi mumkin.

Mashinasozlikda mashinalarning detallari va konstruk-

siyalarini tayyorlash uchun keng ko‘lamda ishlatiladigan

po‘latlar

 

konstruksion po‘latlar

 

deyiladi.

Konstruksion po‘latning texnologik xossalari yaxshi bo‘lishi

bilan birga, nihoyatda puxta, plastik va qovushqoq bo‘lishi kerak.

Po‘lat yaxshi deformatsiyalanishi (bolg‘alashda va shtampovka-

lashda) lozim, unga qirqish yo‘li bilan ishlov berish oson

bo‘lishi, yaxshi payvandlanadigan va toblashda darz ketmasligi

kerak. Uglerodli konstruksion po‘latlar ishlab chiqarish usuliga

ko‘ra, marten va konverter (Bessemer va Tomas) po‘latlarga

bo‘linadi. Odatdagi sifatli (DST 380-71) va sifatli (DST 1050-

74) uglerodli konstruksion po‘latlar farqlanadi.

Odatdagi sifatli uglerodli konstruksion po‘latlar eng arzoni

hisoblanadi. Bunday po‘latlar tarkibida oltingugurt (marten

po‘latida 0,55 % gacha va bessemer po‘latida 0,060 % gacha)

hamda fosfor (marten po‘latida 0,045 % gacha va bessemer

po‘latida 0,080 % gacha) miqdori ko‘p bo‘ladi.

Odatdagi sifatli po‘latlar qanday maqsadda ishlatilishiga

qarab, A, B va C guruhlarga ajratiladi.

Barcha guruhlarda 1—4 raqamli po‘latlar: qaynaydigan

(kp), tinch (sp) va yarimtinch (ps) qilib tayyorlanadi; 5—6

raqamlilari yarimtinch (ps) va tinch (sp) po‘latlar bo‘ladi.

Me’yorlanadigan ko‘rsatkichlariga qarab, har qaysi guruh-

lardagi po‘lat quyidagi toifalarga (kategoriyalarga) bo‘linadi:

•

 A guruh — 1, 2, 3-toifalar;

•

 B guruh — 1, 2-toifalar;

•

 C guruh — 1, 2, 3, 4, 5, 6-toifalar.