Ma’ruza№14 nutq uslublari punktuatsiya

Hikoya matnida muayyan predmetyoki voqea-hodisalar haqida xabar beriladi, hikoya qilinadi.
Berilgan matnni o‘qing, uning maqsadini aniqlashgaharakat qiling. Ona yurt iftixori haqida fikrlaringizni bayon eting.
IFTIXOR
Nihoyat, Londondan Toshkentga uchadigan bo‘ldik. Havo kemasiga chiqishimiz bilan osoyishta va yoqimli ovoz yangradi:«Assalomu alaykum, xonimlar va janoblar! Sizlarni «O‘zbekistonhavo yo‘llari» milliy aviakompaniyasi nomidan muborakbodetamiz!» Rostini aytsam, ko‘zimdan yosh chiqib ketdi. Buso‘zlar mening tilimda, ona tilimda jarangladi! Vatanimdanminglab chaqirim narida, tag‘in yuzlab xorijiy yo‘lovchilaro‘tirgan kemada!..
Aqalli mana shu holatning o‘zi uchun Istiqlolga ming borata’zim qilishga tayyorman!
(O‘. Hoshimov)

Matn mavzusiga mos keladigan sarlavhaqo‘ying.

G‘afur akaning o‘zi o‘sha buyuk ustozlar izidan borishgaintilardi. Shuning uchun ham u tariximizni mukammalbilar, rasmlar chizar edi. U raqs tushganda, zo‘r raqqosalarham davradan chiqib, tomosha qilardi. Qo‘liga taqsimchaolib, xalq termalarini aytganda, hamma jimib qolardi. Dutorchertganda, tinglovchilar bosh egib tebranishardi. G‘afuraka Yusuf qiziqlar bilan teng kelib askiya aytishardi. Latifaaytishda unga hech kim teng kelolmasdi. Xalq dostonlarinibaxshidek ohangi, ifodasi bilan boshdan-oyoq ayta olardi.
(Said Ahmad)
Misol: Bu davralarda G‘afur G‘ulom to‘lib-toshib she’rlar o‘qirdi. Nimaikibisotida bo‘lsa, barini dasturxonga to‘kardi. Hovlisida pishib yotgangiloslarni savat-savat qilib o‘rtaga qo‘yardi. Shoirlarning yelkasiga to‘ntashlab, boshiga do‘ppi kiydirardi. O‘g‘il-qizlari odob bilan xizmatqilishardi. (Said Ahmad)
Muayyan predmet yoki voqea-hodisalarta’riflangan, tavsiflangan matn tasviriy matn
hisoblanadi.
ESDA SAQLANG. Tasviriy matn badiiy adabiyotdako‘proq qo‘llanadi.
Misollar: 1. Dam olish kunlaridan biri edi. Ko‘chaga chiqdim. Kech kuzbo‘lsa ham, havo ochiq, quyosh charaqlab turardi. Hamma yoqdayaproqlar: oq, sariq, yashil yaproqlar... Go‘yo ko‘chaga chiqishingiznikimdir bilgan-u yo‘lingizga gilam to‘shab qo‘ygan.
(O’. Umarbekov)
2.Chiroylidir go‘yo yosh kelin,
Ikki daryo yuvar kokilin.
Qorli tog‘lar turar boshida,
Gul vodiylar yashnar qoshida...
3.Orol o‘sha-o‘sha. Uzoqdan turib qarasang, ko‘z to‘ymaydi. Ilon kabi buralib oquvchi daryo shu yerga kelganda, ikkiga ajralgan, uch chaqirimdan so‘ng yana birlashadi. Qo‘sh kokil yanglig‘ irmoq orasidagi orol esa yashnab turadi. Na’matak, yovvoyi jiyda, baqaterak joy talashgandek ayqashuyqash bo‘lib ketgan. Suvga egilib turgan jiyda barglari
kumush kabi tovlanadi. Atrof sokinlik hukmida. Daryoning oqishi ham, oroldagi qalin daraxtzorning epkinda tebranishi ham ulug‘vor. (Tohir Malik).
4.Bizning yangi hovlimiz Abdulla Qahhor ko‘chasidajoylashgan. Hovliga chiroyli eshik orqali kiriladi. Eshik yonidamashina kirishi uchun katta darvoza ham bor. Hovliga kirishingizbilan besh xonali uyga ko‘zingiz tushadi. Uyning tomi to‘qqizil rangga bo‘yalgan. Oppoq rangdagi derazalarning yaltirashiko‘zingizni oladi. Uyning yerto‘lasi ham bo‘lib, u yerda sabzavotva boshqa mahsulotlar saqlanadi.
Xonalarning birida ukam ikkalamiz yashaymiz. Bizningxonamizga guldor gilam to‘shalgan. Ikkita karavot qo‘yilgan.Karavotlarda chiroyli ko‘rpa va yostiqlar bor.Hovlidagi gulzor va mevali daraxtlar ko‘zingizni quvnatadi.Daraxtlar tagiga qo‘yilgan kattagina so‘rida yoz oylarida miriqibdam olish mumkin. («O‘zbek tilini o‘rganamiz» kitobidan)