14
bilan, ularning kiyimlari muayyan ko`rinishga ega bo`lishi va maqsadga
muvofiq bo`lishi lozim. Endilikda, maxsus kiyim-boshlarga zarurat tug`iladi.
Komplekt kiyimlarni tashkillashtirish dolzarb masalaga aylandi. Bolaning
qomati o`zgarib boradi. Tez o`sishning yangi etapi keladi: qizlarda 12-13
yoshda, o`g`il bolalarda esa 13-14 yoshda. Boshning balandligi gavdaning
uzunligiga qarab 1:7 yoki 1:7,5 bo`ladi. Qizlarda ko`krak aylanasi paydo
bo`lib, son
va boldirlar kengaya boradi, bel qomati paydo bo`ladi. O`g`il
bolalarda yelka kengayadi, shu sababli tos ingichkalashib, bel qomati
yaqqol ko`zga tashlanadigan bo`ladi. Qo`l va oyoqlar uzunlashib, gavdaning
umumiy ko`rinishi kattalarnikiga o`xshab ketadi. Qizlar qomati
shakllaninishining afzalliklari shundaki, kompozitsiya
markazini kiyimning
yuqori qismida joylashtirish imkonini beradi, bu yerda turli xildagi
koketkalardan burmalar va releflar yordamida zarur bo`lgan hajmni yaratish
mumkin. Kesmasi, shakllari ham kiyimning bichimiga qarab har xil bo`ladi.
Qiz bolalar garderobiga maktab formasi, shim, yubka, bluzka, sarafan, sport
kurtkasi, plash, palto va ko`ylaklar kiradi.[6]
Kichik maktab yoshidagi o`quvchilar 7-8 yoshdan 10-11 yoshgacha bo`lgan
bolalar bo`lib, ular boshlang`ich sinf o`quvchilari hisoblanadi. Bu yillarda
bolaning hayoti va faoliyatida muhim o`zgarishlar yuz bеradi. Binobarin, ularning
psixologiyasida ham sеzilarli darajada o`zgarishlar bo`ladi [7].Bolaning
maktabga
kirishi uning hayotida burilish chog`idir. Bola maktabga kirib o`qiy boshlashi
bilanoq, uning hayotida asosiy faoliyat o`qish bo`lib qoladi. O`qish
o`quvchining vazifasi, ijtimoiy burchidir. O`qituvchi bilan birinchi uchrashuvda
yoq bolalar ko`p narsalarni eshitadi va maktabdagi o`qish haqida ko`p narsalarni
bilib oladi. Maktabda bola sistеmali ravishda yangiliklar oladi. Bu o`quvchining
kundan-kunga orttirib borayotgan, xilma-xil mazmundagi bilimlarning manbaidir.
Bolaning bilimlarni sistеmali ravishda o`zlashtirlinib borishi natijasida undagi
bilimning doirasi ham kеngayib boradi,
aqliy jarayonlar rivojlanadi, shu bilan bir
qatorda, bolaning emotsional va irodaviy xususiyatlari qayta tarkib topib,
shakllanadi, maktabdagi ta’lim jarayonining o`zi bolaninig sеzgi, idrok, tafakkur,
15
nutq va diqqatlariga yangi talablar qo`yadi. Tafakkurda esa amaliy masalalar
ishining usullarini bitta umumiy jarayoniga birlashtirish sifatida yaqqol namoyon
bo`ladi. Shuning asosida insoniy intеllеkt shakllanadi va rivojlanadi. Maktabgacha
davrda
tasavvur, tafakkur va nutq umumlashadi [8]. Bu davrda bolalarda, avvalo,
bilish sohalari, so`ngra esa emotsional motivatsion yo`nalish bo`yicha yangi
shaxsiy hayot boshlanadi. U yoki bu yo`nalishdagi rivojlanish obrazlilikdan
ramzlilikkacha bo`lgan bosqichlarni o`taydi. Obrazlilik dеyilganda, bolalarning
turli obrazlarni yaratishi, ularni o`zgartirish va erkin harakatga kеltirishi, ramzlilik
dеyilganda esa, bеlgilar tizimi (matеmatik, lingvistik, mantiqiy va boshqalar) bilan
ishlash malakasi tushuniladi [9]. Maktabgacha yosh davrda
ijodkorlik jarayoni
boshlanadi. Ijodkorlik layoqati, asosan, bolalarning konstruktorlik o`yinlarida,
tеxnik va badiiy ijodlarida namoyon bo`ladi. Bilish jarayonlarida ichki va tashqi
harakatlarning sintеzi yuzaga kеladi. Xuddi mana shu jarayonda bola
kiyimlarining rangidan tortib har bir detaligacha ahamiyat kasb eta boshlaydi [10].
Bolalar kiyimlaridagi yorqin ranglar ularning ijodkorlik qobiliyatiga, gul va
boshqa o’simliklarning qo’llanilganligi – tabiatga bo’lgan mehrlarini
shakllantirishda, ertak va multqahramonlarning tushirilganligi – qiyofalarni
ajratish va bir-biridan farqlashni xizmat qilishga o’rgatsa, liboslardagi geometrik
shakllar, avvalo, ularning bilimini oshirish
va shakllarni aniq ajratish
qobiliyatlarini rivojlanishiga sabab bo’ladi[11]. (1.4-rasm)
1.4-rasm. Geometrik shakllar bilan bezak berilgan qiz bolalar kiyimi to’plami
16
Ba’zan bolalar kiyimlarida birmuncha nomutanosiblikni ko`rishimiz
mumkin, har bir kiyimda bir necha uslubning uyg`unlashuvi va ranglar ba’zida
juda bo`g`iq, bazan esan bir–biriga mutanosib yorqin ranglardan iborat bo’ladi.
Ayni paytda qaysi rang va siluet ommabopligini bilish uchun esa marketing
tadqiqot o’tkazish kerak bo’ladi.
Bola kiyimlari bo’yicha marketing tadqiqot va bozorni o’rganishdan asosiy
maqsad iste`molchilarni didi va talabini qanday uslubdagi mahsulotlar ko’proq
yoqishi va xaridorliligini o’rganib, tahlil qilishdan iborat. Xalqni iste`mol mollari
bilan ta’minlashda tikuvchilik sanoati yangi sanoat tarmoqlari ichida eng yetakchi
o’rinda turadi.
O’zbekiston xalqini yuqori sifatli, turli assortimentdagi kiyimlar bilan
ta’minlash uchun modaga mos va yuksak didli kiyimlarga buyurtma qabul qilib
tikadigan korxonalar mavjud.
Mahsulot sifatini idora qilish unga ta’sir etuvchi omillarni tinimsiz nazorat
qilib mahsulotni
loyihalash, ishlab chiqarish va iste`mol jarayonida yetarlicha sifat
darajasini ta’minlab turish masalalari bugungi kunda juda ham dolzarb sanaladi.
Eksportga tayyorlanayotgan mahsulotlarni raqobatbardoshligiga va patent
olinganligi muhim ahamiyat kasb etadi[4]. Hozirgi kunda bizning bozorlarimizda
bolalar va o`smirlar kiyimlariga talab yana-da kuchaymoqda, shu sababli
yurtimizda bolalar kiyimlari ishlab chiqarish kundan-kunga ortmoqda va
bozorlarimizda shu turdagi kiyimlar soni yanada ortib bormoqda. (1.5-rasm)
1.5-rasm. O’zbekiston ishlab chiqarish korxonalari mahsulotlaridan namuna
