M ashina va mexanizmlarning tuzilish asoslari. Kinematik juftlar va kinematik zanjirlar nazariyasi. Mexanizmlarni erkinlik darajasi


Bir-biriga tegib turuvchi bo`g’inlarning qo`zg’aluvchan bog’lanishiga kinematik juft deb ataladi



Download 0,49 Mb.
bet3/11
Sana26.04.2022
Hajmi0,49 Mb.
#582460
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
2-Ma'ruza (2)

Bir-biriga tegib turuvchi bo`g’inlarning qo`zg’aluvchan bog’lanishiga kinematik juft deb ataladi.
Bo`g’inlarning doimo tutashishda bo`lishi kinematik juftning konstruktsiyasi yoki qandaydir kuch orqali ta`minlanadi. Har bir juftlik o`z elementiga ega. Bo`g’inlarning bir-biri bilan tegib turuvchi yuzalari, chiziqlari yoki nuqtalari kinematik juft elementlari deyiladi.
1-jadvalda turli elementlardan iborat kinematik juftlarga misollar keltirilgan. Bo`g’inlar harakatida kinematik juft elementlari o`z harakterini (turini) o`zgartirmaydi. Masalan, tsilindr tekislikda.




2.2-rasm. Tekislikda tsilindr


Bunda juftlik elementi chiziqdir va harakatda nuqtaga yoki tekislikka aylanmay o`zgarmas holda bo`lishi kerak.
Kinematik juft bo`g’inlar nisbiy harakatini o`rganishda bo`g’inlardan birini fikran qo`zg’almas deb, ikkinchisini harakatlantirish kerak. Masalan, 2.2-rasmda 1-tekislikni fikran qo`zg’almas deb qabul qilib, 2-tsilindrni turlicha harakatlantiramiz.

Bunda 4ta nisbiy harakatlar: strelka bilan ko`rsatilgan 2ta aylanma va 2ta ilgarlanma harakatlar sodir bo`ladi. Bir necha bo`g’inlar bir-biri bilan bog’lanishi natijasida kinematik zanjir hosil bo`ladi. 1-rasmda ko`rsatilgan mexanizm ham kinematik zanjir hisoblanadi. Bu haqda batafsil navbatdagi ma`ruzalarda bayon qilinadi.



2.2. Kinematik juftlar va kinematik zanjirlar klassifikatsiyasi.

MMN fanida harakatlanuvchanlik fundamental tushuncha bo`lib, mexanizmlarning tuzilish asosi hisoblanadi.


Mexanizm bo`g’inlarining fazoda siljiy olish xususiyati harakatlanuvchanlik deb tushuniladi.
Har qanday siljish (qo`zg’alish) jismning holatini xarakterlovchi ma`lum koordinat sistemasida koordinatalarning o`zgarishi bilan birgalikda bo`ladi. Bu o`zgaruvchan koordinatalar erkinlik darajasi deb ataladi va bo`g’inni harakatlanuvchanlik o`lchovi sifatida xizmat qiladi. O’zgaruvchan koordinatalar soni bo`g’inning erkinlik darajasiga teng bo`ladi.
Shuningdek, harakatlanuvchanlikni aniqlashning boshqa usuli, ya`ni bir bo`g’inni ikkinchisiga nisbatan qabul qilingan koordinat sistemasi o`qlari bo`ylab va ular atrofida bir-biriga bog’lanmagan oddiy harakatlari soni orqali aniqlashning kinematik usuli ham qo`llaniladi. Bunday bir-biriga bog’lanmagan harakatlarni ham erkinlik darajasi deb ataladi.
Harakatlanuvchanlik va erkinlik darajasi ko`p hollarda bir ma`noni anglatadi.
Harakatlanuvchanlik tushunchasini erkin bo`g’inlardan tashqari kinematik juftlar va zanjirlar kabi bog’langan sistemalarga ham qo`llash mumkin.
Bo`g’inlar bir-biri bilan bog’langanda ba`zi erkinliklarni yo`qotadi. Bog’lanishning ta`siri bog’lanish sharti deb ataluvchi cheklanishlar soni bilan baholanadi. Har bir bog’lanish sharti bitta erkinlikni yo`qotish yoki oddiy harakatdan mahrum bo`lishni bildiradi.
Bog’lanishlar tabiati turlicha bo`lib, ba`zilari mexanik harakatda, boshqalari elektromagnit, aero-gidrodinamik va boshqa hodisalarga asoslanadi.
Biz asosan bo`g’inlarning koordinatalariga bog’lik bo`lgan geometrik yoki golonom bog’lanishlarni o`rganamiz.
AV-bo`g’inning fazodagi holati mustaqil 6 ta-uchta chiziqli XA, UA, ZA va uchta burchakli koordinatalari bilan ifodalanadi. Natijada bo`g’inni erkinligi f=6 ga teng.
Tekislikda joylashgan bo`g’in holati (2.3-rasm) u bilan qattiq bog’langan AV to`g’ri chizig’ining holati bilan aniqlanadi.


2.3-rasm.
To`g’ri chiziqning tekislikdagi holati esa XA,YA, koordinatalari bilan ifodalanadi. To`g’ri chiziq koordinat o`qlari bo`ylab 2 ta ilgarilanma (Sx Sy) va aylanma ( ) harakat qilishi mumkun. Shunday qilib, erkin bo`g’in tekislikda 3 ta erkinlik darajasiga ega (f=3).



Download 0,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish