J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

Ierarxiya tamoyili
(ierarxiya yunonchadan ilohiy hukumronlik-quyida 
joylashgan elementlarni tashkil etuvchi tarkibining itoat qilish tartibi va yuqorida 
joylashganlarning qat’iy belgilangan qadam bo‘yicha xususiyatlari (ierarxik 
zinapoyalar) va quyi sathdan yuqori darajaga o‘tish) murakkab ko‘sathli
tizimlardagi 
tuzilmali 
munosabatlar 
turidir, 
xarakterlanuvchilarning 
tartiblanganligi, vertikal bo‘yicha alohida sathlllarning orasidagi o‘zaro ta’sirini 
tashkillashtirilganligi. Ierarxik munosabatlar ko‘plab tuzilmali xarakterga ega 
bo‘lgan tizimlarda mavjud, shuningdek Funksional differensatsiyasi, ya’ni 
aniqlangan vazifalar aylanasini tadbiq qilish qobiliyatididir. Buning ustiga ko‘plab 
yuqori sathlarda integratsiya, kelishishlik vazifalari amalga oshiriladi. Murakkab 
tizimlarning ierarxik tuzilishining zarurligi ularda boshqarish axborotlarning yirik 
massivlarini qayta ishlash va qo‘llanilishi bilan bog‘liqligiga asoslanadi, buning 
ustiga quyida joylashgan sathlarda qismli va konkret axborotlardan foydalaniladi, 
tizimning faqatgina alohida aspektlarini qamrab oluvchi Funksionalligi, bundan 
yuqori sathlarda umummlashtirilgan axborotlar ko‘riladi, xarakterlaydigan shart 
barcha tizimning Funksionalligidir va tizimga taalluqli echimlar butun tizim uchun 
qaul qilinadi. Real tizimlarda ierarxik struktura hech qachon mutlaqo qat’iy 
bo‘lmaydi, chunki ierarxiya quyi sathdagi avtonomiya bilan kichik yoki katta quyi 
sathda yotuvchi avtonomiya bilan mos keladi va boshqaruvda har bir sathga 
tegishli bo‘lgan o‘zini tashkillashtirish imkoniyati qo‘llaniladi. 
 
Funksionallik tamoyili
. 
Tizimlilik tamoyili - funksiya elementlarini o‘zaro aloqasi jamlanmasini 
taqdim qiladi, kutilayotgan natijaga erishishni kam muddat ichida, kam mehnat 
bilan moliyaviy va iqtisodiy sarf harajatni, atrof muhitga kam miqdorda zarar
keltirishini ta’minlaydi, kompleksli obekt kabi yangi texnikaga yaqinlashishni 
ko‘zlaydi. U ob’ekt tadqiqotini bir butun deb, boshqa tarafdan esa kattaroq 
tizimning qismi, qilinayotgan belgilangan munosabatdagi qolgan tizimlar 

---

46 
o‘rtasidagi joylashgan tahlil qilinayotgan o‘bekt sifatida talqin qilinadi. Bu holatda, 
tizimlilik prinspi ob’ekt va predmetni har taraflalama qamrab oladi.