J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

noorganik va tabiiy tizimlar 
e
lementlar o‘rtasidagi mavjud aloqalarni va yaxlit tizimda elementlarga alohida 
holda ta’sir ko‘rsatmaydigan yangi xususiyatlarning paydo bo‘lishini xarakterlaydi. 
Aloqalar, yaxlitlik va barqaror strukturaga bog‘liqlilik – bular har qanday 
tizimning farqli belgilari hisoblanadi.
Agar biz organiq va noorganiq tizimlarni sinflash va ularni farqlashda 
davom etadigan bo‘lsak, ko‘rsatilgan tizimlarning strukturaviy prinsiplarining 
taqsimlanishida (ularni tarkib topishi, tuzilishi va x.k) etarlicha qiyinchilikka duch 
kelamiz. Gap shundaki, tizimning organiq va noorganiq yaxlitligidagi asosiy 
farlanish ularga tegishli takomillashuv jarayonlarining o‘ziga xosligida taqdim 
etiladi: ushbu tizimlarning strukturasi bu jarayonlarning natijasi bo‘ladi va ularni 
tushuntirishga xizmat qiladi.
Tizimning tuzilishi (strukturasi) – tizim elementlarining asosiy xossalarini 
belgilovchi barqaror o‘zaro ichki aloqalar majmuasidir.
 
4.Tizimning tamoyillari 
Umumiy tizim nazariyasi rivojlanishida mantiq, to‘plam nazariyasi, 
kibernetika va boshqa fanlar katta ahamiyat kasb etadi. Sohaga oid tizim nazariyasi 
har xil usullar yordamida tizim xususiyatlarini ochib beradi. Gap fan sohalariga 
tegishli ko‘zatib boriladigan fizik, kimyoviy, biologik, iqtisodiy, ijtimoiy tizim 
nazariyalari ketmoqda. Maxsus tizim nazariyalari, ularning alohida tomonlari, 
aspektlari, kesimlari, bosqichlarida aks etishiga yunaltirilgan. 
Tizimlilik tamoyili dialektik falsafaning bir chegarasi bo‘lib, dialektik usulni 
aniqlash va rivojlanish sifatida talqin qilinadi. “Ushbu fanni to‘liq egallash uchun, 
uni har taraflama o‘rganish talab qilinadi. Bunga to‘liq erishib bo‘lmaydi, ammo 
har taraflama o‘rganish xatolardan xolis etadi…” 

---

44