―ИҚтисодиёт‖ факультети

 
Инновацион жараѐнларни бошқаришдаги муаммолар 
 
Мустақилликка эришгунча ва ҳатто яқин кунларгача республикамиз 
иқтисодиѐтида асосий капитал хом ашѐ ва паст технологияли тармоқларда тўпланган 

---

293 
эди ва хом ашѐ секторининг саноат ишлаб чиқариш қувватлари юқори даражада 
юклама билан ишлар эди. Бугунги кунга келиб эса, Ўзбекистонда юқори технологик 
ва юксак техникаларга асосланган устувор тармоқларни ривожлантиришга катта 
эътибор қаратилмоқда. 
Бироқ, анъанавий шаклда ишлаб келаѐтган хом ашѐни қазиб олиш ѐки 
етишитириш, қайта ишлаш соҳасидаги кўпчилик миллий корхоналаримиз етарлича 
молиявий ресурсларга эга бўлсаларда, қазиб олиш ѐки етиштириш ҳажмларини 
оширганлари ҳолда инновацияларга нисбатан мойиллиги паст даражада қолмоқда.
Иқтисодий-технологик жиҳатдан ―илгарилаб‖ кетган мамлакатлар тажрибаси 
кўрсатишича, айнан хом ашѐ сектори корхоналари саналган олигопол ядрода 
инновацияларнинг асосий ҳажми яратилади ва кейинчалик технологиялар трансфери 
орқали бутун иқтисодиѐт бўйлаб кенг тарқалади. 
Тадқиқотларимизга кўра, республикамиз шароитида инновацион фаолияти 
хусусиятларини ҳамда йирик дунѐ компаниялари тажрибасини ўрганиш инновацион 
иқтисодиѐтни шакллантириш, корхоналарни инновацион ривожланишига миллий 
корхоналаримизни ижтимоий-иқтисодий жиҳатдан мослаштиришнинг қуйидаги 
муаммоларини ажратиб кўрсатишимиз мумкин: 
1. Республикамиз корхоналарининг изга тушмаган, тизимсиз инновацион 
ривожланиши. Бу эса компания ва холдинглар бошқарув тизимида инновацияларни 
бошқариш вазифаларининг ҳамда тегишли ташкилий тузилмаларнинг йўқлиги 
натижаси ҳисобланади. 
2. Инновацион фаолиятнинг юқори таваккалчиликка асосланганлиги. Бу эса 
инновациялар соҳасидаги давлат сиѐсатининг беқарорлиги ва такомиллашмаганлиги 
билан боғлиқ. Маркетинг тадқиқотларини ўтказиш, инновацион маҳсулотга талабни 
аниқлаш, интеллектуал мулкни ҳимоя қилишда намоѐн бўлади. 
3. Инновацион ривожланиш тизимини ишлаб чиқиш ўрнига холдинглар, 
компаниялар, корхоналар мулкдорлари, юқори раҳбарияти томонидан бир марталик 
реконструкциялар ва таркибий ўзгаришларнинг устувор қўлланилиши. Бу эса мулк 
эгалари ва топ-менежерларда зарур малака ва инновацияларни бошқариш услубияти 
бўйича кўникмаларнинг йўқлиги натижаси ҳисобланади. 
4. Корхоналар ходимлари томонидан инновацияларга кучли қаршилик қилиш. 
Бу эса инновацияларга хос бўлган мавҳумлик, бундай шароитда ўз вазифа ва 
масъулиятларини 
аниқ 
билмаслик, 
ноаниқликларга 
нисбатан 
корхоналар 
ходимларининг қўрқуви, ҳимоя чораларининг йўқлиги. 
5. Ички бозор учун маҳсулот ишлаб чиқарувчи кўпчилик республикамиз йирик 
корхоналари томонидан ички бозорга йўналтирилган инновацияларга етарлича 
эътибор бермаслик. Бунда экспортга маҳсулот чиқарувчи корхоналар ўзини 
рақобатбардошлик даражасини сақлаб туриш учун иннновцияларни мажбур 
қўллайдилар. 
6.Мулкдорлар ва менежерлар томонидан муқобил харажатларни ѐки бой 
берилган нафларни ҳисоблашнинг, корхонани жадал ривожлантириш амалий 
тажрибасининг йўқлиги сабабли янги технологияларни жорий қилишдан олдинги 
қўлланилаѐтган анъанавий технологияларни устувор ҳимоя қилиш
7. Тизимли жараѐн сифатида корхона барча жиҳатларини ўз ичига олувчи, 
инновацион ривожланиш деганда эса илмий-техник ривожланишни, тор маънода эса 
деганда фақат маҳсулот ва технологик инновацияларини тушуниш сабабли 
инновацион ривожланишга етарли эътибор бермаслик. 

---

294 
Умуман олганда миллий корхоналаримиз томонидан инновацияларни 
фаоллаштиришга етарлича эътибор берилмаѐтганлиги сабабли, кўпчилик ҳолатларда 
корхоналар инновацияларни амалга оширишда бир қатор қийинчиликларга дуч 
келишмоқда. 
Республикамиз корхоналарининг инновацион ривожланиши, инновацион 
иқтисодиѐтни шакллантиришга мослашишининг асосий муаммолари, хусусиятлари 
ва тенденциялари таҳлили корхоналарни рақобатбардошлигини ошириб, уларнинг 
фаолият 
самарадорлигини, 
инновацион 
ривожланишини 
бошқааришни 
такомиллаштириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқишга имкон беради. 
 
Sh.Tuxtamishev - assistent, ToshDAU
F. Raxmatov - talaba, ToshDAU