Иссиқлик нурланиши

Шундай қилиб, классик назарияга зид бўлган гипотезасига таяниб чиқарилган Планк формуласи абсолют қора жисмнинг нур чиқариш қобилиятини ифодаловчи универсал функция Е_λТ ни хамда абсолют қора жисм нурланишининг эмпирик қонунларини муваффақиятли тарзда тушунтира олди.

ОПТИК ПИРОМЕТРЛАР
Иссиқлик нурланиш қонунларига асосланиб юқори температураларни ўлчаш усуллари оптик пирометрлар дейилади.
1.Радиацион пирометр. Стефан – больцман қонунига асосланиб абсолют қора жисмнинг температурасини

Ифода орқали топиш мумкин, яъни абсолют қора жисмнинг температурасини аниқлаш учун унинг тўла нур чиқариш қобилияти Е_Т ни ўлчаш етарли. Абсолют қора бўлмаган жисмнинг нур чиқариш қобилиятини е_Т абсолют қора жисмникидан кичик, улар орасидаги боғланиш Кирхгоф қонуни билан аниқланади:
е_Т =а_Т Е_Т
бу ерда а_Т – абсолют қора бўлмаган жисмнинг тўла нур ютиш қобилияти (қоралик даражаси) .Агар ифодадаги Ет ўрнига абсолют қора бўлмаган ихтиёрий жисмнинг тўла нур чиқариш қобилияти е_Т қўйилса, жисмнинг хақиқий температураси эмас, балки радиацион температураси аниқланган бўлади. Демак, радиацион температура деганда тўла нур чиқариш қобилияти абсолют қора бўлмаган жисмнинг тўла нур чиқариш қобилиятига миқдоран тенг бўлган тақдирда абсолют қора жисм эришиши лозим бўлган температура тушунилади. Юқоридаги формулалардан фойдаланиб, ихтиёрий жисмнинг хақиқий температураси Т ва радиацион температураси Т_рад орасидаги боғланиш

муносабат билан аниқланади.
Расмда радиацион пирометрнинг тузилиши тасвирланган. Жисмнинг (М) нурланиши термопарага (тп) туширилади. Термопара занжирига уланган гальванометр шкаласи абсолют қора жисмнинг кельвинларда ифодаланган температурасига мослаб даражаланади.

2.Равшанлик пирометри. Температураси аниқланиши лозим бўлган жисмдан келаётган нурланиш чўғланувчи лампа (Л) толасининг текислигига объектив (О) ёрдамида мосланади. Окуляр (Ок) ёрдамида лампа толаси ва нурлангич жисм сиртининг тасвири кузатилади. Окуляр олдида жойлаштирилган фильтр (Ф) спектрнинг бир қисмини ўтказада. Спектрнинг λ=0,66мкм га яқин бўлган қисмидаги сохачани ажратадиган фильтрдан фойдаланилади. Лампа толасининг равшанлиги R реостат ёрдамида ўзгартирилади. Схемадаги миллиамперметрни абсолют қора жисмнинг температурасига мослаб даражалаб олинган.


Абсолют қора бўлмаган жисмлар учун бу усулда аниқланган температурани равшанлик температураси дейилади. Хақиқий температура ва равшанлик температураси ўзаро қуйидаги муносабат билан боғланган: