Ijtimoiy xayot va din

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:
1. Milliy dinlar deb qanday dinlarga aytiladi?
2. Milliy dinlarga qaysi dinlar kiradi?
3. Vedalar necha qismdan iborat va ular qaysilar?
4. Braxmanlikda nechta kasta mavjud?
5. Hinduiylikning vujudga kelish davridagi tarixiy shart-sharoitlar qanday edi?
6. Jaynizm ta’limoti asosini nimalar tashkil etadi?
7. Sikxizm qachon vujudga kelgan?


Tayanch iboralar:
Veda, rigveda, samaveda, yajurveda, atxarvaveda, kasta, upanishad, Braxma,Vishnu, Shiva, karma, rishi, jaynizm, digambar, shvetambar, sikxizm, guru
Adabiyotlar:
1. I.A. Karimov Yuksak ma'naviyat-yengilmas kuch. T.: O`zbekiston, 2008.
2. I.A. Karimov O`zbekiston XXI asr bo`sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. T.: O`zbekiston, 1997.
3. A.Q. Mo`minov Dinshunoslik asoslarini o`qitish va o`rganishning yagona konsepsiyasi. Toshkent, 1999.
3. M.Saidjonov va boshqalar Dinlar tarixi. 1999.
4. A.Mo`minov. X.Yo`ldoshxo`jayev, M.Komilov, A.Abdusattor, A. Oripov. «Dinshunoslik» T., 2004.
5. U. Jo`rayev, Y. Saidjonov Dunyo dinlari tarixi. T., 1998.
6. A. Mo`minov, X.Yo`ldashxo`jayev, D.Raximjonov, M. Komilov, A.Abdusattor, A.Oripov “Dinshunoslik” T., 2004y
7. A.E.Abdusamedov Din tarixi. T., 2004.
8. I.Jabbarov. S.Jabborov Jahon dinlari. T., 2004 yil.
9. X.Yo`ldoshxo`jayev, D. Raximjonov, N. Komilov. «Dishunoslik» T., 2000.


6-Mavzu: Qadimgi milliy dinlar va uning jamiyat ijtimoiy hayotidagi roli
(Yahudiylik, konfutsiylik, daosizm, sintoizm).
Reja
1. Milliy dinlar haqida tushuncha
2. Yahudiylikning vujudga kelishi va ta'limoti;
3. Konfutsiychilik ta’limoti;
4. Daosizm va uning mohiyati ;
5. Sintoizm – yapon milliy dini.
Milliy dinlar deb, odatda, bir millatga mansub xalqlar e’tiqod qiladigan dinlar tushuniladi. Bunday dinlar shakllanishining dastlabki va eng so`nggi davrlarini bir-biridan farqlash lozim. Dastlabki milliy dinlar quldorlik jamiyatida vujudga kelgan bo`lib, odatda, politeistik, ya’ni ko`p xudolik dinlari bo`lgan. Masalan, qadimgi grek dini ko`p xudolikning o`zginasidir. Zevs-pantion (qadimgi grek tilida - bosh xudo) hisoblanib, bir ukasi dengiz xudosi, ikkinchi ukasi- yer osti podsholigining xudosi hisoblanar edi. Shuningdek, muhabbat va go`zallik ma’budasi, urush xudosi, quyosh xudosi va san’at homiysi va boshqa yana bir qancha xudolar bo`lgan.
Quldorlik jamiyatidagi dastlabki milliy dinlarning o`ziga xos yana bir xususiyati oxirat to`g‘risidagi tasavvurning paydo bo`lishi va unga ishonishdir. Ammo bu davrda bunday tasavvurlar hali ham to`la shakllanmagan edi. Bu davrda qurbonlik qilish keng rasm bo`lib hatto majburiy marosimlardan biri hisoblanar edi. Xudolar yo`lida meva-cheva, noz-ne’matlardan tortib, uy hayvonlarining barcha turlarigacha, qadim zamonlarda esa hatto odamlar ham qurbon qilinar edi. Milliy dinlar rivojlanishining so`nggi davrlariga kelib odamlar o`rniga hayvonlar qurbon qilina boshlangan. Shu bilan birga oxirat haqidagi tasavvurlar keng targ‘ib qilinardi.
Milliy dinlar elat-millat dinlari deb ham yuritiladi. Chunki ular urug‘-qabila dinlaridan farqli ravishda sinfiy jamiyat qaror topishi va shakllanishi davrida vujudga kelgan va rivojlangan. Binobarin, ular avvalo elatning so`ngra, millatning shakllanishini o`zlarida aks ettirgan.
Milliy dinlarda tasavvur qilingan xudolar milliy xudolar hisoblanib, ibodat-marosimlar asosan muayyan elat yoki millatnikigagina mos tushar edi. Binobarin, bu xildagi qadimgi dinlar milliy davlat xarakterida bo`lishi bilan boshqa din shakllaridan ajralib turgan.
Eng so`nggi davrning milliy dinlariga quyidagilar kiradi: hinduizm, jaynizm, sikxizm, daosizm, konfutsiylik, sintoizm va iudaizm (yahudiylik).