Ijtimoiy hodisa deyiladi. Til jamiyat a’zolari yordamida shakllantirilib, rivojlantirilib boriladi. Til birliklari

ikki tilli lug‘at. O‘zbekcha-ruscha, o‘zbekcha-inglizcha, o‘zbekcha-nemischa

ko‘p tilli lug‘at. O‘zbekcha-ruscha-inglizcha, o‘zbekcha-ruscha-fransuzcha



LUG‘AT TURLARI.
O‘zbek tilida bir qancha lug‘at turlari mavjud. Bular quyidagicha:
ETIMOLOGIK LUG‘AT. Bu lug‘at so‘zlarning kelib chiqishini ko‘rsatish uchun tuzilgan lug‘atdir. 2000-yilda tilshunos olim Shavkat Rahmatullayev tomonidan tuzilgan “O‘zbek tilining qisqacha etimologik lug‘ati” bunga misoldir.
QIYOSIY LUG‘AT. Bunday lug‘atda so‘zlikdagi so‘zning qardosh tillar bo‘yicha fonetik va ma’no turlarini ko‘rsatib berish uchun tuziladi. Masalan,
o‘zbek tili qozoq tili qirg‘iz tili turkman tili qoraqalpoq tili

bola bala bala o‘g‘lan bala

tog‘ tav too dag‘ tav

yaxshi jaqsi jaqshi govi jaqsi

Bunga Lazar Budakovning 2-jildlik lug‘atini, Radkovning 4-jildlik lug‘atlarini misol qilish mumkin.
DIALEKTAL LUG‘AT. Bu lug‘at adabiy tildan fonetik va ma’no jihatdan farq qiladigan va adabiy tilda bo‘lmagan so‘zlardan iborat bo‘lgan lug‘atdir. Bunday lug‘at 1969-yilda tuzilgan.
IMLO LUG‘ATI. So‘zlarning to‘g‘ri yozilishini ko‘rsatish uchun tuzilgan lug‘atdir. Bunday lug‘at dastlab 1927-yilda Muzaviya Alaviy tomonidan tuzilgan. 1976-yilda tuzilgan lug‘atda esa 65.000 so‘zning to‘g‘ri yozilishi ko‘rsatilgan. Mustaqillikdan so‘ng, 1995-yil 24-avgustdagi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O‘zbek tilining asosiy imlo qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi 339-son Qaroriga asosan, Shavkat Rahmatullayev, Azim Hojiyevlar hammuallifligida “O‘zbek tilining izohli lug‘ati” tuzildi.
ORFOEPIK LUG‘AT. So‘zlarning adabiy til me’yorlariga ko‘ra to‘g‘ri talaffuz etish uchun tuzilgan lug‘atdir. Bunday lug‘at 1972-yilda M. Sodiqova, U. Usmonovlar tomonidan tuzilgan.
TERS (CHAPPA) LUG‘AT. So‘zlikdagi so‘zning yozilishiga ko‘ra oxirgi harfidan boshlab alfavit tartibiga ko‘ra olib ko‘rsatilgan lug‘at. Bunday lug‘atlar ma’lum qo‘shimcha bilan yasalgan so‘zlarni va qofiyadosh so‘zlarni to‘plab berish uchun ishlatiladi.
MORFEM LUG‘AT. So‘zlikdagi so‘zning ma’noli qismlarini ajratib ko‘rsatish uchun tuzilgan lug‘atdir: yirik+-lash+-moq, ter+-im+-chi+-lar+-ga. Bunday lug‘at 1976-yilda nashr etildi.
CHASTOTALI LUG‘AT. So‘zlikdagi so‘zning ishlatilish foizi (%)ni ko‘rsatish uchun tuzilgan lug‘atdir. Bunday lug‘at 1972-yilda nashr etildi.
FRAZEOLOGIK LUG‘AT. Maxsus filologik lug‘atning bir turi bo‘lib, bunga Shavkat Rahmatullayevning “O‘zbek tilining izohli frazeologik lug‘ati” misol bo‘la oladi: aqldan ozmoq – jinni bo‘lmoq
TERMINOLOGIK LUG‘AT. Ma’lum bir sohaga tegishli so‘zni izohlaydi. Terminologik lug‘at izohli va tarjima ko‘rinishga ega. Azim Hojiyevning “Lingvistik terminlarning izohli lug‘ati” bunga misol.

Bundan tashqari, o‘zbek tilida omonimlar, sinonimlar, antonimlar va paronimlar lug‘ati ham mavjud. Shuningdek, “Navoiy asarlari izohli lug‘ati” ham mavjud.

O‘ZLASHMA SO‘ZLAR LUG‘ATI. Bunda o‘zbek tiliga boshqa tildan kirib kelgan so‘z izohlanadi. Bu lug‘at izohli lug‘atning bir ko‘rinishidir. O. Usmonov, R, Doniyorov tomonidan 1965-yilda nashr etilgan “Ruscha-internatsional so‘zlar lug‘ati”da rus va boshqa yevropa tilidan kirib kelgan so‘z izohlanadi.

• 
  o‘zbek tilida mavjud barcha so‘zlar yig‘ilsa, 100-120 mingdan oshib ketadi.
  

19-DARS. BARQAROR BIRIKMALAR. TASVIRIY IFODA