Iii. Mineral o'g'itlar. Tarkibida o'simlihlar uchun zaruriy oziq elementlari bo'ladigan moddalar, asosan, tuzlar mineral o'g'itlar

2P + 3S = P,S₃ 2P + 3Ca = Ca₃P₂

0 +3
P - 3e= P
0 -2 S+2e = S

_{2 3 i}
0 +2
Ca — 2e = Ca
0 ~³
P+3e = P
Bu reaksiyalar qizil fosforga qaraganda oq fosfor bilan oson boradi.
Fosforning metallar bilan hosil qilgan birikmalari fosfidlar deyiladi: ular suv ta'sirida oson parchalanib, fosfin PH₃ — sarimsoq hidi keladigan juda zaharli moddani hosil qiladi:
Ca₃P₂+ 6H₂0 = 3Ca(OH)₂+ 2PH₃T

NH₃ kabi fosfin ham juda kuchli kislotalarni biriktirib olish reaksiyalariga kirishadi.

PH₃ + HI = РНЛ
3 4
Olinishi va ishlatilishi. Fosfor apatitlar yoki fosforitlardan olinadi. Buning uchun ular ko'mir (koks) va qum bilan aralashtiriladi va elektr pechda 1500°C da qizdiriladi:
+5 0 0+2
3Ca₃(P0₄)₂ + 10C + 6Si0₂ = 6CaSi0₃ + P₄ + 10CO
Bu reaksiyada fosfor bug'lari quyuqlashadi va suvli yig'gichda tutib qolinadi.
Qizil fosfor gugurt ishlab chiqarishda ishlatiladi. Qizil fosfor, surma (III) sulfid, temir surigi (kvars aralashgan tabiiy temir (III) oksid) va yelimdan aralashma tayyorlanadi, bu aralashma gugurt quti-sining yon sirtlariga surtiladi. Gugurt kallagi, asosan, bertolle tuzi, maydalangan shisha, oltingugurt va yelimdan tarkib topgan bo'ladi. Gugurt kallagi gugurt qutisining yon sirtiga ishqalanganda qizil fosfor alangalanadi.
Fosfor gugurt ishlab chiqarishdagina emas, balki harbiy ishda ham ishlatiladi. Fosfor yonganda quyuq oq tutun hosil bo'ladi, shu sababdan, „ tutunparda" hosil qilish uchun mo'ljallangan artilleriya snaryadlari, aviabombalar va boshqalar oq fosfor bilan to'ldiriladi. Fosforning ko'pgina miqdori turli fosforli organik birikmalar ishlab chiqarish uchun ketadi. Bular jumlasiga hasharotlarni qirish uchun ishlatiladigan foydali vositalar kiradi.
Oq fosfor ko'p ishlatilmaydi. Undan, odatda, tutun pardalar hosil qilishda foydalaniladi. Qora fosfor juda kamdan kam hollarda ishlatiladi.