Iii. Mineral o'g'itlar. Tarkibida o'simlihlar uchun zaruriy oziq elementlari bo'ladigan moddalar, asosan, tuzlar mineral o'g'itlar

Fosforit talqoni, fosforitlarni mayda tuyish yo'li bilan olinadi. Uning tarkibida kam eriydigan tuz Ca₃(P0₄)₂ borligi sababli o'simliklar faqat kislotali tuproqlarda - podzol va torfli tuproqlardagina o'zlashtirishi mumkin. Mayin tuyilganligi, shuningdek, uni tuproqqa kislotali o'g'itlar, masalan, (NH₄)₂S0₄ yoki go'ng bilan birga solish o'zlashtirilishini osonlashtiradi.
Oddiy superfosfat, apatit va fosforitlarga sulfat kislota bilan ishlov berish orqali olinadi. Ishlov berishdan maqsad - o'simliklar har qanday tuproqda yaxshi o'zlashtiradigan eravchan tuz olishdir:
Ca₃(PO)₄ + 2H₂S0₄= Ca(H₂P0₄)₂+ 2CaS0₄
Donador o'g'itlarning kukunsimon o'g'itlarga nisbatan ancha afzalliklari bor: ularni saqlash oson, o'g'itni seyalkalar yordamida tuproqqa solish qulay, lekin asosiysi — u ko'pchilik tuproqda hosilni ancha oshiradi.
Qo'sh superfosfat — tarkibi Ca(H₂P0₄)₂ boigan konsentrlangan fosforli o'g'it. Oddiy superfosfatga nisbatan taqqoslanganda tarkibida ballast — CaS0₄ yo'qligi jihatdan afzal. Qo'sh superfosfat ikki bosqichda olinadi. Dastlab fosfat kislota olinadi. So'ngra apatit yoki fosforit fosfat kislotaning suvdagi eritmasi bilan ishlanadi. Boshlang'ich moddalarning ko'p miqdori quyidagi tenglamaga muvofiq olinadi:
Ca₃(P0₄)₂ + 4H₃P0₄= 3Ca(H₂P0₄)₂
Pretsipitat — tarkibi CaHP0₄-2H₂0 boigan konsentrlangan fosforli o'g'it. Suvda kam eriydi, lekin organik kislotalarda yaxshi eriydi. Fosfat kislotani kalsiy gidroksid eritmasi bilan neytrallash orqali olinadi:
H₃P0₄+ Ca(OH)₂ = CaHP0₄ • 2N₂0
Suyak talqoni, uy hayvonlarining suyaklarini qayta ishlab olinadi, tarkibida Ca₃(P0₄)₂ bor.
Ammofos — tarkibida fosfor va azot bo'ladigan o'g'it. Fosfat kislotani ammiak bilan neytrallanganda hosil bo'ladi. Odatda, tarkibida NH₄H₂P0₄ va (NH₄)₂HP0₄ bo'ladi.
Shunday qilib, fosfat kislotaning kalsiyli va ammoniyli tuzlari fosforli o'g'itlar hisoblanadi.