2- ma’ruza. Mif va uning badiiy talqinlari. Afsona, rivoyat, naqllarning janr xususiyatlari (2soat) Reja

Sof naqllar hayotiy voqealar, axloqiy tushunchalar asosida yaratiladi. “Ikki qarg’a”, “Kiyik bilan tulki”, “Odam bilan odam tirik” kabi naqllar sof naqllar sirasiga kiradi. Ularda naql ikkita bir-biriga qarshi tushunchalar- majoziy obrazlar xatti-harakati misolida aks ettiriladi. O’git yashirin holda ifodalanadi. Uni qissa oxirida chiqarilgan hissadan bilib olish mumkin bo’ladi. Sof naqllar syujeti qisqa, sodda bo’ladi. Ular mazmunan lo’ndaligi, majozga asoslanishi, ishonchliligi bilan ajralib turadi.

Naqllarning ayrimlarida aniq tarixiy voqealar, shaxslar o’ziga xos syujetlarda aks ettiriladi. Masalan, “Olim bilan podsho”, “Jasur yigit va Ahmad Donish” kabi naqllar bunga misol bo’ladi.

Naqllarning ko’pchiligi sof badiiy to’qima asosidagi syujetga egadir. “Hunardan unar”, “Gavhari noyob”, “Usta bilan sher”, “Qasd qilgan past bo’lur” kabi naqllarning syujeti sof badiiy to’qima asosiga qurilgan.

O’zbek folklorshunosligida naql janri tabiati, o’ziga xos xususiyatlari haqida to’liq tasavvur uyg’otuvchi monografik tadqiqot haligacha yaratilmagan. Shu bois ko’pincha naql janriga mansub asarlar yo ertak, yo masal deb yuritiladi. Hatto janr atamasi ham aniqlashtirilmagan. Naqllarni to’plab, nashr etish ishi ham ko’ngildagiday emas.

1^ Жўраев М. Ўзбек халқ насри жанрларини тасниф қилиш мезонлари. – ЎТА,1996, 5-сон, 28-34-б.