Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

1. Ex concilio Spalensi . Cap. XV. b c d d

Si quis autem episcoporum synodo adesse neglexerit aut c.tum fratrum, antequam concilium

dissolvatur, crediderit deserendum, alienum se a fratrum communione cognoscat nec eum

recipi liceat, nisi in sequenti synodo fuerit absolutus.

a) Zahl om. K.

b) Inskription om. K.

c) psalnensi C; spalnensi RV.

d) om. CRV.

Polycarp 2.16.1

246

XVI. De episcopo, qui per egritudinem synodo adesse non potest. a b b

1. Felix papa. Cap. XI. c c

Quodsi egrotans fuerit episcopus aut aliqua eum gravis necessitas detinuerit, pro se legatum ad

synodum mittat, suscepturus salva fidei veritate, quicquid synodus statuerit.

a) Zahl om. K.

b) adesse sinodo CRV.

c) om. KR.

Polycarp 2.17.1

247

XVII. Ne episcopus suo honore propter egritudinem privetur. a

1. Gregorius papa Anatholio diacono. In epistola XXVIII lib. XI. b c c

Scripsit mihi dilectio tua me reverentissimo fratri meo Iohanni prim. Iustinian. episcopo pro

egritudine capitis, quam patitur, episcopum precipere succedi, ne fortasse, dum episcopi iura d

eadem civitas non habeat, quod absit, ab hoste deperat . Equidem nusquam canones e

precipiunt, ut pro egritudine episcopi episcopus succedat, et omnino iniustum est, ut si

molestia corporis irruit, honore suo privetur egrotus. Sed suggerendum est ut, si quis in

regimine egrotat, dispensator illi talis requiratur, qui possit eius curam omnem agere et locum

illius in regimine ecclesie, ipso non deposito, conservare, ut neque Deus omnipotens

offendatur neque civitas neglecta esse inveniatur.

a) Zahl om. MK.

b) om. CV.

c)-c) om. K.

d) percipere MK.

e) depereat KC; korr. in depereat V.

Polycarp 2.18.1

248

XVIII. Quod non licet episcopo alterum pro se constituere. a b c

1. Ex concilio Antioceno. d

Episcopo non licere pro se alterum successorem sibi constituere, licet ad exitum vite perveniat.

Quodsi tale aliquid factum fuerit, irritum esse huiusmodi constitutum. Servetur autem ius

ecclesiasticum id continens: oportere non aliter fieri nisi cum synodo et iudicio episcoporum,

qui post obitum quiescentis potestatem habent eum, qui dignus extiterit, promovere. e

a) Zahl om. K.

b) liceat CRV.

c) folgt episcopum CRV.

d) Inskription om. MK.

e) exitum C.

Polycarp 2.18.2

249

2. Ex concilio Spalensi . a

Episcopum non liceat ante finem vite alium in loco suo constituere successorem. Si quis autem

hoc usurpare temptaverit, talis constitutio irrita erit. Non ergo aliter fieri oportet nisi cum

consilio et iudicio episcoporum, qui post exitum precessoris potestatem habent dignum b

eligere.

a) psalnensi C; Spalnensi RV.

b) predecessoris C.

Polycarp 2.18.3

250

3. Hylarius papa. Cap. IIII. a a

Plerique sacerdotes in mortis confinio constituti in locum suum feruntur alios designatis

nominibus subrogare, ut scilicet non legitima expectetur electio, sed defuncti gratificatio prob

populi habeatur assensu. Quod quam grave sit, estimate. Ab universis acclamatum est: Hec

presumptio numquam fiat; que Dei sunt, ab homine dari non possunt.

a) om. K.

b) om. KC.

Polycarp 2.19.1

251

XIX. Quod in loco lapsi vel egroti episcopi alter possit episcopus ordinari . a b b c c d

1. Gregorius papa Mariano episcopo Ravennati. In epistola XXXVIIII lib. VII. e f f

Fraternitatis vestre epistola nunciante comperimus Corneliensis ecclesie filios assidua g h

supplicatione in loco lapsi quondam episcopi sui consecrandum sibi a vobis poscere

sacerdotem atque vos, quid de ea re fieri debeat , dubitare et nostrum evidens expectare i i j

mandatum. Postquam igitur quemquam criminaliter cadentem in loco, de quo lapsus est, k k

nulla permittit ratio revocari et ultra tres menses ecclesiam vacare pontifice statuta sacrorum

canonum non permittunt, ne cadente pastore dominicum gregem antiquus , quod absit, hostis l

insidiando dilaniet, fraternitas vestra deprecationi eorum conserite et in loco lapsi debet m

episcopum ordinare.

a) Zahl om. K.

b) om. C.

c) episcopus possit CR; nur possit V.

d) dominari C.

e) Mariniano CV; korr. in Mariniano R.

f)-f) nur M.

g) ecclesia M.

h) ante correctionem: filius M.

i) debeat fieri C.

j) evidems M.

k) cadentem criminaliter CV.

l) antiquitus M.

m) consentire CRV.

Polycarp 2.19.2

252

2. Idem papa clero et plebi Ariminensi. In epistola XLII lib. VIIII. a a

Quia ecclesia vestra diu sacerdotis proprii corporis, qua nostis, impediente molestia pastorali

est regimine destituta, vestris precibus permoti eundem episcopum non destitimus admonere,

ut si ex eadem molestia se melioratum esse sentiret, ad suscepti sacerdotii debuisset

ministerium remeare. Qui semel a nobis sepiusve commonitus eadem arguente molestia nunc b

scriptis nobis supplicatione porrecta noscitur intimasse nullatenus se ad regimen eiusdem

ecclesie vel ad susceptum officium impediente molestia assurgere posse. Qua person. eius

desperatione compulsi necessarium duximus de ordinatione nos vestre ecclesie cogitare.

a)-a) om. K.

b) Q MKV; Quod C.

Polycarp 2.19.3

253

3. Idem papa Anatholio diacono. In epistola XXVIII lib. XI. a a

Nusquam canones precipiunt, ut pro egritudine episcopo succedatur, et omnino iniustum est,

ut si molestia corporis irruerit , honore suo privetur egrotus. Atque ideo hoc per nos fieri b

nullatenus potest, ne peccatum in mea anima ex eius depositione veniat . Sed suggerendum c d

est, ut si is , qui est in regimine, egrotus est, dispensator illi talis requiratur, qui possit eius e f

curam omnem agere et locum illius in regimin. ecclesie, ipso non deposito, ac in custodia

civitatis implere, ut neque Deus omnipotens offendatur neque civitas inveniatur esse neglecta.

Si vero isdem reverentissimus Iohannes fortasse pro molestia sua petierit, ut ab episcopatus g

honore debeat vacare, eo peticionem scripto dante concedendum est. Aliter autem id nos

facere pro omnipotentis Dei timore omnimodo non valemus.

a)-a) om. K.

b) irruit CRV.

c) dispositione K.

d) deveniat C.

e) his MCV.

f) quod R.

g) das folgende om. in M.

Polycarp 2.19.4

254

4. Idem papa Etherio episcopo. In epistola VII lib. XIII. a a

Pervenit ad nos quibusdam referentibus episcopum quendam ita passionem capitis incurrisse,

ut quod mente alienata agere soleat, gemitus et fletus audire sit. Ne ergo languente pastore b c c

grex, quod absit, insidiatoris laniandus dentibus exponatur vel ecclesie ipsius utilitates

depereant, cauta nos necesse est provisione tractare. Et ideo quia vivente episcopo, quem ab

officio suo necessitas infirmitatis, non crimen abducit, alium in loco eius nisi recusante eo nulla

sinit ratio ordinari. Sed si intervalla egritudinis habere est solitus, ipse data petitione non se

ulterius ad hoc ministerium subvertente infirmitate posse fateatur assurgere et alium loco suo

expetat ordinandum. Quo pacto omnium sollemniter electione alter, qui dignus fuerit,

episcopus ordinetur, sic tamen ut quousque eundem episcopum in hoc seculo vita tenuerit,

sumptus ei debiti de eadem ecclesia ministrentur. Enimvero si nullo tempore ad sane mentis

redit officium, persona fidelis ac vitæ probabilis eligenda , que ad regimen ecclesie idonea d e

possit existere atque de animarum utilitate cogitare, inquietos sub discipline vincula f

restringere, ecclesiasticarum rerum curam gerere et maturum atque efficacem se in omnibus g

exibere. que etiam si episcopo, qui nunc egrotat, superstes extiterit, loco eius debeat

consecrari.

a)-a) om. K.

b) que C.

c) alienata mente C.

d) folgt est CRV.

e) folgt est K.

f) folgt Rasur M.

g) ecclesiarum M.

Polycarp 2.20.1

255

XX. De usu et auctoritate pallii. a

1. Gregorius papa Iohanni episcopo Ravennati. In epistola LIIII in lib. III. b c b

Mota nimis vestra fraternitas atque cum timore cordis quasi satisfaciens scripsit nobis pallio te d

non nisi post dimissos de secretario filios ecclesie et missarum tempore atque in letaniis uti

sollempnibus, verbis aliquid te usurpasse contra generalis ecclesie consuetudinem apertissima

veritate professus es . Quomodo enim fieri potest, ut illud cineris atque cilicii tempore per e

plateas inter populorum strepitus agas licite, quod te agere in conventu pauperum et nobilium

et in secretario ecclesie velut illicitum excusasti? Illud tamen, frater karissime, tibi non

putamus ignotum, quod prope de nullo metropolitano in quibuslibet mundi partibus sit

auditum extra missarum tempus usum sibi pallii vendicasse. Et infra: Aut mos omnium f

metropolitanorum et a tua est fraternitate servandus, aut si tuæ æcclesiæ aliquid specialiter

dicis esse concessum, preceptum a prioribus Roman. urbis pontificibus, quod hec Ravennati

ecclesiæ sunt concessa, a vobis oportet ostendi. Quodsi hoc non ostenditur, restat, postquam

talia agere neque consuetudine generali neque privilegio vendicas, ut usurpasse te comprobes

quod fecisti. Et infra: Oportet igitur fraternitatem tuam, si honores suos quibuslibetg

argumentis stabili proposuit mente defendere, aut generalitatis usum et non scripto sequi aut h

ex scripto privilegii se tueri vel, si postremo nichil horum est, aliis metropolitis huius te i

prebere nolumus presumptionis exemplum. Nam et de ipsa consuetudin. tue, quam opponis,

ecclesie, que vobis olim, ut a partibus vestris probaretur, scripsimus, iam satis nos

sollicitudinem gessisse cognoscite, inquirentes filios nostros Petrum diaconum atque j k

Gaudiosum primicerium necnon et Michalium defensorem sedis nostr. vel alios, qui pro

diversis responsis Ravennam a nostris decessoribus sunt transmissi, et hec te in presentia sua

egisse districtissime negaverunt. Apparet igitur secrete non potuisse geri, nisi quod l l

usurpabatur illicite. Unde quod latenter subintroductum est, nulla debet stabilitate persistere . m

Ut enim ea, que superius diximus, breviter colligam, admoneo quatenus, nisi decessorum

meorum munificentia tibi hec per privilegium attributa docueris, uti in plateis pallio ulterius n n

non presumas necnon habere et ad missas incipias, quod audacter et in plateis usurpas. De

secretario autem, quod fraternitas tua resedisse cum pallio et filios ecclesie suscepisse et fecit

et excusavit, nunc interim nichil querimur, quia synodorum sententiam sequentes minores

culpas, que negantur, ulcisci recusamus. Hoc tamen, quia semel et iterum sit factum,

cognoscimus , sed fieri ulterius prohibemus. o

a) XVIIII M; Zahl om. KR.

b)-b) om. K.

c) om. CRV.

d) tumore MKR

e) e(st) RV.

f) folgt enim KRV.

g) am Anfang korr. M.

h) ex CRV.

i) metropolitanis C.

j) sollicitudine M

k) gesisse M.

l) districtissime egisse RV.

m) persolvere M.

n) erst hinter ulterius R; om. V.

o) cognovimus CRV.

Polycarp 2.20.2

256

2. Idem papa Castorio notario . In epistola XXXI. lib. VI. a b b

Tua experientia nullius personam, nullius verba consideret, solum Dei timorem et rectitudinem

ante oculos habere et seniores personas Ravennatis ecclesie archidiaconem, quem non c

suspicor, pro alterius honore periurare et alios antiquiores, qui in sacris ordinibus ante

Iohannis episcopi tempora fuerant, requirat, vel si qui maturiores sunt extra sacros ordines, et

veniant ante corpus sancti Apolenaris et tacto eius sepulchro iurent, que consuetudo ante

Iohannis episcopi tempora fuerit, et quicquid a fidelioribus viris et gravibus iuratum fuerit d

secundum indiculum, qui subter annexus est, hoc volumus in eadem ecclesia conservari.

Personas autem duas vel tres ad satisfaciendum tibi, sed quantas antiquiores et graviores e

inveneris, require.

a) natorio MK.

b)-b) om. K.

c) habe KR.

d) korr. in fidelibus C; fidelibus V.

e) folgt non CRV.

Polycarp 2.20.3

257

3. In eadem epistola Iuramentum . a a

Iuro ego per patrem et filium et spiritum sanctum, inseparabilis divin. potenti. trinitatem et

hoc corpus beati Apollenaris martyris me pro nullius favore person. neque commodo aliquo b

interveniente testari, sed hoc scio et per memetipsum cognovi, quia ante tempora Iohannisc

quondam episcopi Ravennas episcopus presente apocrisario sedis apostolice illis et illis c de

atque illis diebus consuetudinem utendi pallio habuit , et non cognovi, quia hoc latenter vel f

absente apocrisario usurpasset.

a)-a) Inskription om. K; Iuramentum in eadem epistola. CRV.

b) nuùù M.

c) quondam Johannis CV.

d) apocrisiario K.

e) scilicet R.

f) habuerit C.

Polycarp 2.20.4

258

4. Idem papa Siagrio episcopo Augustuduno. In epistola LXXXVI lib. VIIII. a b a

Rationis ordo nos ammonet, ut cum usu pallii aliqua simul privilegia largiri debeamus.

a)-a) om. K.

b) om. CRV.

Polycarp 2.20.5

259

5. Idem papa Maximo episcopo Salonitano. In epistola XCV lib. VIIII. a b a

Pallium ad sacra missarum sollemnia utendum ex more transmisimus. Cuius nos volumus per

omnia genus indicare . Huius enim indumenti honor humilitas atque iusticia est. Tota ergo c

mente fraternitas vestra se exhibere festinet in prosperis humilem et in adversis, si quando

eveniunt, cum iusticia erectam, amicam bonis, perversis contrariam, nullis umquam faciem pro d

veritate loquentem premens, misericordi. operibus iusta virtutem substanti. insistens et e f

tamen insistere etiam contra virtutem cupiens, infirmis compatiens, bene valentibus

congaudens, aliena dampna propria deputans, de alienis gaudiis tamquam de propriis exultans, g

in corrigendis vitiis seviens, in fovendis virtutibus auditorum animos demulcens, in ira h i

iudicium sine ira tenens, in tranquillitate autem severitatis sue censuram non deserens. Hec j

est, frater karissime, pallii accepta auctoritas, quam si sollicite servaveris, quod foris k l

accepisse ostenderis, intus habes.

a)-a) om. K.

b) om. CRV.

c) iudicare K.

d) nullius CRV.

e) iuxta CRV.

f) subire K.

g) om. C.

h) folgt pie C; dasselbe übergeschrieben R.

i) iura C.

j) tue C.

k) accepti CRV.

l) qua M.

Polycarp 2.21.1

260

XXI. Qui primates vocantur et ubi ponendi sunt. a b

1. Anicius papa universis ecclesiis Galli.. Cap. III. c c

Nulli archiepiscopi primates vocentur, nisi illi qui primas tenent civitates, quarum episcopos

apostoli et successores eorum regulariter patriarchas vel primates esse constituerunt, nisi

aliqua gens deinceps ad fidem convertatur, cui necesse sit propter multitudinem episcoporum d

primatem constitui. Reliqui vero qui alias metropolitanas sedes adepti sunt, non primates, sed e

metropolitani nominentur.

a) Zahl om. K.

b) vocentur M.

c) om. K.

d) aliquas K.

e) adempti C.

Polycarp 2.21.2

261

2. Nicenum concilium cap. VI.

Antiqua consuetudo servetur per Egyptum, Libiam et Pentapolim, ita ut Alexandrinus

episcopus horum omnium habeat potestatem, quia et urbis Rom. episcopus paralismus est.

Similiter autem et apud Antiochiam ceterasque provincias suis privilegia serventur ecclesiis.

Polycarp 2.21.3

262

3. Constantinopolitanum concilium cap. II.

Constantinopolitanus episcopus habeat honoris primatum post Romanum episcopum,

propterea quod urbs ipsa Roma sit iunior. a b

a) urb M.

b) rom. K; romana C.

Polycarp 2.21.4

263

4. Leo papa Anatholio episcopo.

Non convellantur provincialium iura primatuum nec privilegiis antiquitus institutis

metropolitani fraudentur antistites. Nichil Alexandrin. sedi eius, quam per sanctum Marchum

evangelistam beati Petri discipulum meruit, pereat dignitatis. Nec Dioscoro impietatis sue

pertinatia corruente splendor tant. ecclesie tenebris obscuretur alienis. Antiocena quoque

ecclesia, in qua primum predicante beato Petro christianum nomen exortum est, in patern.

constitutionis ordine perseveret et in gradu tercio collocata numquam se fiat inferior. Aliuda

enim sunt sedes, aliud presidentes, et magnus unicuique honor est sua integritas . b a

a)-a) das folgende om. M.

b) folgt vel K.

Polycarp 2.22.1

264

XXII. Ubi primates et metropolitani ponendi sint et qui sint . a b c d

1. Clemens . Cap. XXVIII e f f

In illis vero civitatibus, in quibus olim apud ethnicos primi flamines eorum atque primi legis

doctores erant, episcoporum primates poni vel patriarchas oportet, qui reliquorum

episcoporum iudicia et maiora, quotiens necesse foret, negotia fide agitarent et secundum

Domini voluntatem, sicut sancti constituerunt apostoli, ita ut ne quis iniuste periclitaretur,

definirent.

a) Zahl om. K.

b) om. CV.

c) sunt KCV.

d) sunt CV.

e) folgt papa (wie Clemens am Rand K) V.

f) om. KCRV; am Rand XXVIII R.

Polycarp 2.22.2

265

2. Ex registro Gregorii , Gennadio patricio et exarcho. In epistola LXXI lib. I . a a a b c b

Concilium vero catholicorum episcoporum admoveri precipite, ut primatem non ex ordine loci

postpositis vite meritis faciat, quoniam apud Dominum non gradus elegantior, sed vite melioris

actio comprobatur. Ipse vero primas non passim, sicut moris est, per villas, sed in una iuxta

eorum electionem civitate resideat. d d

a) Gregorius M.

b)-b) om. K.

c) davor Ex registro M.

d) electionem eorum CV.

Polycarp 2.22.3

266

3. Ex Niceno concilio. a

Primates illi et non alii sunt, quam qui in Nicena synodo sunt constituti. Reliqui vero qui b

metropoles tenent sedes, archiepiscopi vocantur et non primates, salva in omnibus apostolice

sedis dignitate, que ei ab ipso Domino est concessa et postea a sanctis patribus roborata.

a) Inskription om. R.

b) in. M.

Polycarp 2.23.1