Gregorius Santi Crisogoni Polycarpus [Collectio Canonum] Polycarpus

scripto oblat. accusationes contra episcopos fuissent, libellos quidem accusationis accepit et j

eosdem, qui accusati fuerant, episcopos convocans in eorum conspectu libellos, quos

acceperat , incendit dicens: 'Vos dii estis a vero Deo constituti, ite et inter vos causas vestras k

disponite, quia dignum non est, ut nos iudicemus deos.' In qua sententia sibi magis ex l

humilitate quam illis aliquid prestitit ex reverentia impensa. Et infra: Quid ergo mirum, si

christianus imperator veri Dei sacerdotes honoret, dum pagani ante eum principes honorem m

impendere eorum sacerdotibus noverunt, qui ligneis et lapideis serviebant? Hoc ergo non n

tantum specialiter quantum generaliter pro omnibus sacerdotibus asserimus, quoniam adhuc

nescimus, quis in terribili iudicio qualis futurus sit. Et egregius predicator dicit: 'Nolite o p

iudicare ante tempus, quoadusque veniat Dominus', et cetera. Nam sunt multa, que de iudicio

illius homines ignorant, quia fortasse que vos laudatis, ille reprehendit , et que vos q r

reprehenditis, ille laudabit . s

a) XXXI R.

b) V liber R.

c) iuramentum CRV.

d) esse M; esset K.

e) darüber überschüssiger Kürzungsstrich M.

f) rursum CR; russum V.

g) ergo KCRV.

h) ecclesia M.

i) folgt a K.

j) accusationis M.

k) acceperant M.

l) ante correctionem: non M.

m) sacerdotis M; sacerdos V.

n) folgt diis C; dasselbe über der Zeile R.

o) folgt Dei CRV.

p) folgt enim Paulus CRV.

q) hominis M.

r) korr. in reprehendet R.

s) laudat K.

Polycarp 1.21.1

142

XXI. Quod Constantinus imperialem sedem apostolice ecclesie dimisit. a

1. Melciades . Cap. VIIII. b c c

Futuram ecclesiam a gentibus apostoli previdebant. Idcirco predia in Iud.a minime sunt adepti,

sed pretio tantummodo ad fovendos egentes. At vero cum inter turbines et adversa mundi

succresceret ecclesia, ad hoc usque pervenit, ut cum gentes non solum , sed etiam cum d d e

Romani principes, qui p.ne totius orbis monarchiam tenebant, ad fidem Christi et baptismi

sacramenta concurrerent. E quibus vir religiosissimus Constantinus primus fidem veritatisf

patenter adeptus, licentiam dedit per universum orbem suo degentes imperio non solum fieri

christianos, sed etiam fabricandi ecclesias et predia tribuenda constituit. Denique idem

prephatus princeps donaria inmensa et fabricam templi prim. sedis beati Petri constituit, adeo g

ut sedem imperialem relinqu.ret et beato Petro suisque successoribus profuturam concederet. h

Idem vero presidens sancte synodo, que apud Nicenam congregata est, cum querelam i j k

quorundam conspiceret coram se dilaturam, ait: 'Vos a nemine diiudicari potestis, quia Dei l m

solius iudicio reservamini. Dii etenim vocati estis, iccirco non potestis ab hominibus iudicari.'

Ab illo etenim tempore et deinceps viri religiosi non solum possessiones et predia, que

possederant, sed etiam semetipsos Domino consecrarunt, h.dificantes basilicas in suis fundis in

honore sanctorum martyrum per civitates ac monasteria innumera, in quibus c.tus Domino

servientium conveniret.

a) Zahl om. R.

b) Marchus C.

c) om. CRV.

d)-d) non solum gentes CRV.

e) om. CRV.

f) ante correctionem: veritates M.

g) pnceps M.

h) Endung korr. M.

i) folgt syno M.

j) Niceam CRV.

k) congregatam M.

l) zuerst vel delatam delaturam, dann vel und delaturam gestrichen R; delatam vel delaturam

V.

m) nemini M.

Polycarp 1.22.1

143

XXII. Quod nemo papam audeat iudicare, etsi reprehensibilis sit. a b

1. Nicholaus episcopus servus servorum Dei piissimo ac dilectissimo filio Michaeli a Deo c

protecto semper augusto.

Nunc ante divinam inspiratione non nos pigebit nec nobis impossibile erit ostendere vobis, si d e f

tamen velitis audire, non posse quemquam rite ab his, qui inferioris dignitatis vel ordinis sunt,

iudicialibus submitti diffinitionibus. Si quidem tempore Diocliciani et Maximiani augustorum

Marcellinus episcopus urbis Rom., qui postea insignis martyr effectus est, adeo compulsus est

a paganis, ut templum eorum ingressus grana thuris super prunas poneret. Cuius rei gratia

collecto numerosorum concilio episcoporum et inquisitione facta hoc idem pontifex se egisse

confessus est. Nullus tamen eorum proferre sententiam ausus est, dum ei omnes sepissime g

perhibent: 'Tuo ore iudica causam tuam, non nostro iudicio,' et item: 'Noli, aiunt, in nostro

iudicio, sed collige in sinu tuo causam tuam', et rursus: 'Quoniam ex te, inquit , iustificaberis, h

aut ex ore tuo comdempnaberis', et iterum dicunt: 'Prima sedes non iudicabitur a quoquam'. Et

paulo post idem in eadem: In tantum autem hanc presumptionem sancti patres apud

Calcedonam detestati sunt, ut Dioscorum Alexandrinum antistitem inter cetera iccirco i

potissimum sine ulla restauratione dampnaverunt, quia ponens in c.lum os suum et lingua eius j

transeunte super terram excommunicationem in sanctum papam Leonem dictavit. Presumpsit

enim excommunicationem dictare adversus sanctissimum et beatissimum archiepiscopum

magn. Rom. Leonem. Numquid ibi legitur inquisitionem fuisse factam, utrum iuste an iniuste

Dioscorus ipsam excommunicationem dictasset? Non plane, sed absque omni controversia k l

hoc in eo multati sunt, quia cum esset inferior, potiorem quibuslibet ausus est lacescere

iniuriis, teste Anatholio Constantinopolitano presule, qui dicit: 'Propter fidem non est

dampnatus Dioscorus, sed quia excommunicationem fecit domno archiepiscopo Leoni.'

a) Zahl om. R.

b) etiamsi MKCRVS.

c) et CRV.

d) autem CRV.

e) divina CRV.

f) inspirationem K.

g) folgt in eum CR; davor in eum V.

h) inquiunt CRV.

i) Calcedoniam CV.

j) restitutione CRV.

k) Dioscorum M.

l) controversiam M.

Polycarp 1.23.1

144

XXIII. Quod pape aliisque presulibus sit potestas excommunicandi imperatores . a b

1. Gelasius episcopis Dardani..

Nathan propheta palam publiceque in faci. regis David et commissum pronuntiavit errorem et c

ipsum comisisse non tacuit et confessione correptum consequenter absolvit. Beat. memori. d

Ambrosius Mediolanensis sacerdos ecclesie maiorem Theodosium imperatorem a e

communione public. palamque suspendit atque ad p.nitentiam redegit regiam potestatem.

Beat. memori. papa Leo , sicut legitur, imperatorem Theodosium iuniorem Epheseno f

latrocinio libere coarguit excedentem. sancte memori. papa quoque Hilarius Anathemium g g h i

imperatorem, cum Filiotheus Macedonianus eius familiaritate suffultus diversarum conciliabula j

sectarum in urbem vellet inducere, apud beatum Petrum apostolum palam, ne id vellet , clara k

voce constrinxit , in tantum ut non ea facienda cum interpositione sacramenti idem promitteret l

imperator. sancte memori. nichilhominus papa Simplicius et post eum sancte memori. papa m

Felix non solum Basiliscum tyrannum, sed etiam imperatorem Zenonem pro isdem ipsisn

excessibus auctoritate libera sepius increpasse noscuntur, flectique potuisset, nisi

Constantinopolitani presulis accenderetur instinctu, qui particeps externe communionis

effectus necessario, in quid inciderat, iam fovebat, mallens in sue prevaricationis obstinatione o p

persistere quam curandus ad salubria remeare, sicut ipse rerum probavit eventus. Ecce nuper

Honorico regi Guandalorum nationis vir magnus et egregius sacerdos Eugenius Cartaginensis q

episcopus multique cum eodem catholici sacerdotes constanter resistere sevienti cunctaque r

extrema tollerantes hodieque persecutoribus resistere non committunt . s

a) Zahl om. R.

b) imperatorem C; §pr R; §pror V.

c) faciem CRV.

d) correctum CRV.

e) maiore M.

f) om. K.

g) quoque papa CR; nur quoque V.

h) Hilarius C; pa(m)philarus (statt papa Hilarius) R.

i) om. R.

j) Filotheus CR.

k) fieret CRV.

l) construxit M.

m) om. MK.

n) ipsius CV.

o) quam RV.

p) eumque C.

q) Guandalice CRV.

r) multisque RV.

s) omittunt C; obmittunt RV.

Polycarp 1.24.1

145

XXIV. Quod papa possit ab alio excommunicatos absolvere.

1. Gregorius Magno presbitero Mediolensi scribens ait. a

Comperimus siquidem quod Laurentius quondam frater et coepiscopus noster nullis te culpis

extantibus communione privaverit. Ideoque huius precepti nostri actoritate munitus officium

tuum securus perage et communionem sine aliqua sume formidine.

a) Mediolanensis ecclesie CRV.

Polycarp 1.25.1

146

XXV. Ut feretrum Romani pontificis non veletur. a

1. Gregorius.

Feretrum, quo Romani pontificis corpus ad sepeliendum ducitur, nullo tegmine veletur. Quam

decreti mei curam gerere sedis huius presbiteros ac diaconos censemus. Si quis vero ex eorum b

ordine hoc curare neglexerit, anathema sit.

a) Zahl om. R.

b) diacones CV.

Polycarp 1.26.1

147

XXVI. De precepto ammonitione et consilio. a

1. Ieronimus in epistola adversus Iovinianum.

Quod precipitur, imperatur; quod imperatur, necesse est fieri. Si non fit , p.nam habet. Et b c

inferius: Ubi consilium datur, offerentis arbitrium est, ubi preceptum, necessitas servientis.

a) Zahl om. KR; Titel 26 erst vor I 26,2 CV.

b) Id(em) K.

c) fiat CRV.

Polycarp 1.26.2

148

2. Augustinus in libro de sancta virginitate. a

Precepto quisquis non obtemperat, reus est et debitor p.n.. Et paulo post: Precepto non

ob.dire peccatum est. Consilio si uti nolueris, minus boni adipisceris, non mali aliquid

perpetrabis.

a) davor Titel 26 CV.

Polycarp 1.26.3

149

3. Idem in primo libro de sermone Domini in monte.

Aliud est quod iubetur, aliud quod monetur, aliud quod ignoscitur. Iubetur mulier a viro non

discedere; quodsi recesserit, manere innuptam aut viro reconciliari. Aliter ergo non licet a

facere. Monetur autem vir fidelis, si habet uxorem infidelem consentientem secum habitare,

non eam dimittere. Licet ergo et dimittere, quia non est preceptum Domini, ne dimittat, sed

consilium apostoli; sicut monetur virgo non nubere, sed si nupserit, consilium quidem non

tenebit, sed contra preceptum non faciet. Ideo ignoscitur, cum dicitur: Hoc autem dico b

secundum veniam, non secundum meritum . c

a) korr. in innupta C.

b) om. RV.

c) imperium CRV.

Polycarp 1.27.1

150

XXVII. De auctoritate et ratione.

1. Calixtus papa Benedicto coepiscopo.

Quicquid inreprehensibile est, catholica defendit ecclesia.

Polycarp 1.27.2

151

2. Augustinus in epistola ad Ieronimum. a b

Scio non tantum in ecclesiasticis litteris, sed in omnibus recta et vera, que invenerimus,

approbanda.

a) kein Absatz CRV.

b) folgt sua CRV.

Polycarp 1.27.3

152

3. Idem in libro de orando Deum. a

Quidam philosophorum vir eloquentissimus ait: Ecce autem alii, non philosophi quidem, sed

promti tamen ad disputandum omnes aiunt esse beatos, qui vivant, ut ipsi velint. Falsum id

quidem. Velle enim quod non deceat, idem ipsum miserrimum. Nec tam miserum est non

adipisci quod velis , quam adipisci velle quod non oportet. Quid tibi videntur hec verba? b

Nonne ab ipsa veritate per quemlibet hominem dicta sunt? Possumus ergo hoc dicere, quod

apostolus ait de quodam propheta Cretensi, cum eius illi sententia placuisset: Testimonium c

hoc verum est. d

a) dies Kapitel am Rand nachgetragen N; kein Absatz CRV.

b) vet MR; velit KV.

c) sententiam M.

d) verum C.

Polycarp 1.27.4

153

4. Idem in libro secundo de ordine. a a

Ad discendum dupliciter ducimur, auctoritate atque ratione. Tempore auctoritas, re autem

ratio prior est. Aliud est enim, quod in agendo anteponitur, aliud quod in appetendo b b

estimatur. Ita quamquam bonorum auctoritas imperite multitudini videatur esse salubrior, ratio

tamen aptior eruditis , quia nullus hominum nisi ex imperito peritus fuit. Nullus autem c

imperitus novit, qualem se debeat prebere docentibus et qualis vita esse docibilis possit.

Evenit ut omnibus bona magna et occulta discere cupientibus non aperiat nisi auctoritas d

ianuam. Quam quisque ingressus sine ulla dubitatione vite optim. precepta sectatur, per que

cum docibilis factus fuerit, tum demum discet et quanta ratione predicta sunt ea ipsa, que e

secutus est ante rationem , et que sit ipsa ratio, quam post auctoritatis cunabula firmus et f g

idoneus iam sequitur atque comprehendit, et quid intellectus, in quo universa sunt vel potius h

universa et quod propter universa universorum principium . Ad quam cognitionem in hac vita i j j j k

pervenere pauci, ultra quam vero etiam post hanc vitam nemo progredi potest. Qui autem sola

auctoritate contenti bonis tamen moribus rectisque votis constanter operam dederint, aut l

contemnentes aut non valentes disciplinis liberalibus atque omnibus erudiri, beatos eos quidem;

cum inter homines vivunt, nescio quomodo appellem, tamen inconcusse credo, mox ut hoc m n

corpus reliqu.rint, eos quo bene male minusve vixerint, eo facilius aut difficilius liberari. o p

Auctoritas vero partim divina est, partim humana, sed secunda infima, summa est ea que

divina nominatur.

a) II. libro CRV.

b)-b) om. M.

c) folgt übergeschrieben est R.

d) davor übergeschrieben Unde R.

e) predita RV.

f) secuta CV.

g) folgt (am Rand korr.) auctoritas C.

h) korr. in quod C; ante correctionem: quod R; quid V.

i) om. M; universantur C; ante correctionem: universant R; universa" V.

j) om. M.

k) principum M.

l) korr. in tantum C.

m) quo MK.

n) incusse M.

o) magis CRV.

p) facilius MK; aut difficilius om. R.

Polycarp 1.27.5

154

5. Idem in libro de vera religione.

Auctoritas fidem flagitat et rationi preparat hominem, ratio ad intellectum cognitionemque

perducit, quamquam neque auctoritatem ratio penitus deserit , cum desideratur , cui a b

credendum sit, et certe summa est ipsis iam cognit. atque perspicu. veritatis auctoritas. c

a) korr. in deserat R.

b) consideratur CRV.

c) ipsius CRV.

Polycarp 1.27.6

155

6. Idem in eodem . a a a

Rationi purgatioris anime, que ad perspicuam veritatem pervenit, nullo modo auctoritas b c

humana preponatur . d

a) om. CR; Idem nachgetragen C; nur Idem V.

b) davor Nam CRV (Iam V).

c) darüber Kürzungsstrich M.

d) ante correctionem: preponitur R.

Polycarp 1.27.7

156

7. Idem in eodem.

Qu. vera esse perspexeris , tene et ecclesie catholic. tribu.. que falsa, respue et mihi, qui a b

homo sum, ignosce. que dubia, crede, donec aut respuenda esse aut vera esse aut semper

credenda esse vel ratio doceat vel precipiat auctoritas. c c c

a) veram K.

b) persperis M.

c) om. MK.

Polycarp 1.27.8

157

8. Idem in eodem.

Distinguamus, quam fidem debeamus hystori. , quam fidem debeamus intelligenti., quid a a

mandemus memori. verum esse nescientes, sed credentes tantum . b

a)-a) om. CV.

b) tamen CRV.

Polycarp 1.27.9

158

9. Idem in libro ad Orosium presbiterum.

Quando inquirentes profari nobis aliquid volumus, testimoniis sanctorum .loquiorum, non a b

nobis credendum esse, etiam quod in evangelio scriptum est, si forte evangelista eum hoc c d

dixisse commemorat, cui fides habenda non est. Nam dictum est illic a Iudeis de domino Iesu e f

Christo: 'Nonne verum dicimus, quia Samaritanus es et demonium habes?' Quam vocem tanto g

amplius detestantur , quanto Christus est carior. Emissam tamen a Iudeis esse dubitare non h

possumus, qui evangelicam narrationem verissimam credimus. Ita nec .vangelist. derogamus i

fidem et Iudei vocem blasphemantis horremus. Nec solum impiis et nefandis hominibus, sed j

nec ipsis in fide parvulis atque adhuc rudibus et indoctis, qui forte ibi loquentes

commemorantur, tamquam canonic. auctoritati accommodamus fidem. Neque enim quia ille,

cuius cecitati oculos Dominus aperuerat, ait: Scimus quia peccatores Deus non exaudit, ideo k

istam sentenciam per evangelicam auctoritatem sic debemus accipere, ut piis in evangelio

verbis Domini resistamus, qui eum, qui dixit: Deus propitius esto mihi peccatori, magis l

iustificatum descendisse de templo quam phariseum . m

a) Quoniam M.

b) testimonium CR; testimoniorum V.

c) folgt est MKC.

d) cum M.

e) om. K.

f) om. CRV.

g) eher D(omi)ne M.

h) detestamur KR; detestamus V.

i) evangelic. C; evangelii V.

j) fidei C.

k) c.citatis K; ceci nati CRV.

l) pccatori M.

m) folgt asseruit CRV.

Polycarp 1.27.10

159

10. Idem in secundo libro de doctrina christiana.

Divinarum scripturarum indagator in canonicis scripturis ecclesiarum catholicarum quam a

plurimum auctoritatem sequatur. Inter quas sane ille sint, que apostolicas sedes habere et b

epistolas accipere meruerunt. Tenebit igitur hunc modum in scripturis canonicis, ut eas, que ab

omnibus accipiuntur ecclesiis catholicis, preponat eis, quas quedam non accipiunt. In eis vero,

qu. non accipiuntur ab omnibus, preponat eas, quas plures gravioresque accipiunt, eis , quas c c

pautiores minorisque auctoritatis ecclesie tenent. Si autem alias invenerit a pluribus, alias a

gravioribus haberi, quamquam hoc invenire non possit, equalis tamen auctoritatis eas habendas

puto.

a) indagat(ur)o M; indagatio K.

b) auctoritate MK.

c)-c) am Rand M.

Polycarp 1.27.11

160

11. Idem in primo libro de civitate Dei.

Non modo querimus, utrum fuerit factum, set utrum fuerit faciendum. Sana quippe ratio etiam