Gomogen va geterogen kataliz nazariyalari

Katalizator zaharlari
. Katalizatorlar ba‟zi moddalar ta‟sirida o„z faolligini 
butunlay yo„qotadi yoki kamaytiradi, ya‟ni zaharlanadi. Zaharlanish qaytar yoki 
qaytmas bo„lishi mumkin. 
Qaytar zaharlanishda zahar molekulasi katalizatorning sirtiga qaytar 
adsorbsiyalanadi. Masalan, vodorodni oksidlashda qo„llaniladigan platina 
katalizatori 
CO 
yoki etilen ta‟sirida zaharlanadi. Ular platina sirtidan 
desorbsiyalanganda esa, katalizator yana faol bo„lib qoladi. Ammiak sintezida 
qo„llaniladigan katalizatorlar 
CO, CO
2
, spirt va suv bug„laridan qaytar zaharlanadi. 
Qaytmas zaharlanishda zahar molekulalari barqaror sirt birikmalar hosil qiladi 
va natijada desorbilanmaydi. Bunda katalizator faolligini tiklash uchun sirtda hosil 
bo„lgan birikmalar parchalanishi kerak. 
“Kataliz” bobini o„zlashtirilganlik darajasini 
tekshirish uchun savollar 
1.
Gomogen katalizatorlarning reaksiya tezligini oshirishdagi ta‟sirining 
mohiyati nimada? 
2.
Gomogen katalitik reaksiya tezligi gomogen katalizatorning reaksiyadagi 
boshlang„ich konsentrasiyasiga bog„liqmi? 
3.
Gomogen katalitik reaksiyalarning qanday turlari mavjud? 
4.
Kislota-asosli gomogen katalitik reaksiyalarning sinflanishini keltiring. 
5.
Maxsus kislotali katalizda katalizator sifatida qanday moddalar qo„laniladi? 
6.
Umumiy asosli katalizda katalizator sifatida qanday moddalar qo„llaniladi? 
7.
Oksidlanish-qaytarilish gomogen katalitik reaksiyalar mexanizmining 
mohiyati nimada? 
8.
Gomogen katalizning geterogen katalizdan asosiy farqi nimada? 
9.
Gomogen reaksiyada oraliq modda deganda nimani tushuniladi? 
10.
Geterogen kataliz deb qanday katalizga aytiladi? 
11.
Geterogen katalizning qanday turlari mavjud? 
12.
Geterogen katalizda kimyoviy sorbilanish roli qanday bo„ladi? 
13.
Geterogen katalizatorlarni tayyorlashning qanday usullari mavjud ? 

---

14.
Katalizatorlarning muhim xususiyatlari nimalardan iborat? 
15.
Katalizatorlarning solishtirma sirt yuzasi deganda nimani 
tushunasiz? 
16.
Fermentativ katalizda energiya rekuperasiyasi. 
17.
Fermentativ katalizning mexanizmi. 
18.
Katalizator reaksiyaning muvozanat konstantasiga
qanday 
ta‟sir ko„rsatadi? 
19.
Katalizator reaksiyaning tezlik konstantasiga qanday ta‟sir 
ko„rsatadi? 
20.
Gomogen katalitik reaksiyalarni oraliq birikmalar nazariyasi 
orqali tushuntiring. 
21.
Zanjir reaksiyalarida katalizatorning roli qanday? 
22.
Eritmalardagi 
gomogen-katalitik 
reaksiyalarning
mexanizmlarini tushuntiring. 
23.
Geterogen kataliz qanday bosqichlardan iborat? 
24.
Geterogen katalizning qanday nazariyalari bor? 
25.
Katalizning multiplet nazariyasi. 
26.
Faol ansambllar nazariyasi. 
27.
Katalizning elektron nazariyasi. 
28.
Katalizning zanjir nazariyasi. 
29.
Katalizatorlarga qo„yiladigan talablar. 
30.
Katalizatorning ingibirlanishi va regenerasiyasi. 
31.
Katalizatorlarni tayyorlash usullari. 
32.
Promotorlar. Katalizator zaharlari.