Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari

4. Aholining ijtimoiy tarkibi. Aholining ijtimoiy tarkibi – jamiyat hayotiga biron soha orqali bog’liq bo’lgan ijtimoiy jamoalar yig’indisi.

Doimiy va vaqtinchalik ijtimoiy jamoalar mavjud. Doimiy ijtimoiy guruhlar quyidagilar:

1.Sinfiy (sinflar, ijtimoiy qatlam va guruhlar)

2. Demografik (yoshlar,ayollar, erkaklar, qariyalar)

3. Etnik (qabila, etnos, millat)

Dunyo mamlakatlarida aholi ijtimoiy tarkibi holatiga ko’ra 3 xil ko’rinish mavjud. Rivojlangan davlatlarda o’rta qatlam nisbati ko’p bo’lsa,rivojlanayotgan davlatlarda kambag’al qatlam asosiy o’rinni egallaydi. Sobiq sotsialistik jamiyat mavjud bo’lgan davlatlarda o’ziga xos zinapoyasimon ko’rinish mavjud bo’lib, bunda ishchilar eng past pog’onada, hokimiyat vakillari eng baland pog’onada joylashgan bo’ladi.

5.O’zbekistonda mehnat resurslarining shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar.

O’zbekistonda mehnat resurslarining shakllanishiga quyidagi omillar ta’sir ko’rsatadi:

• 
  Demografik vaziyat
  
• 
  Aholining yosh-jins tarkibi
  
• 
  Aholining milliy tarkibi
  
• 
  Iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanganlik holati
  

O’zbekiston hududlarida XIX asrning ikkinchi yarmi XX asrning boshlarida tug’ilish yuqori darajada bo’lgan. Oilada farzandlar tug’ilishi nazorat etilmagan, ya’ni cheklanmagan. Soddaroq qilib aytganda, har 1000 ta aholiga nisbatan bir yilda tug’ilish 45-55 taga teng bo’lgan. O’sha davrlarda respublikada qishloq turmush tarzining keng tarqalganligi (XX asr boshlarida O’zbekiston aholisining 80 foizi qishloqlarda istiqomat etishgan) qizlarning nihoyatda erta turmush qurishi, bolalar (ayniqsa, bir yoshgacha bo’lgan) o’limining yuqoriligi kabi omillar oilalarda farzandlar tug’ilishini cheklanmasligiga olib kelgan.

12-jadval