Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari

Mehnat resurslari tushunchasiga iqtisodiyotda ish bilan band bo’lgan xodimlar; band bo’lmasa-da, mehnat qobiliyatiga ega bo’lgan odamlar, ya’ni haqiqiy hamda potensial xodimlar kiritiladi. Boshqacha aytganda, mehnat resurslari mehnatga layoqatli yoshdagi mehnatga qobiliyatli fuqarolar hamda mehnatga layoqatli yoshdan kichikroq fuqarolar (ishlaydigan o’smirlar) va mehnatga layoqatli yoshdan kattaroq yoshdagi fuqarolar (ishlaydigan pensionerlar) dan iborat bo’ladi.

Ish bilan band aholini va ish izlayotgan ishsizlarni anglatadigan «iqtisodiy faol aholi» – mehnat resurslari haqidagi tasavvurlarni aks ettiradigan yana bir boshqa tushunchadir. Bu tushuncha iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda anchadan buyon ishlatilib kelinmoqda. Xalqaro andozalarga muvofiq, «iqtisodiy faol aholi» tushunchasi BMT milliy hisob varaqalar va balanslar tizimlariga kiritilgan tovarlar va xizmatlar, ishlab chiqarish uchun muayyan vaqt mobaynida o’z mehnatini taklif etadigan har ikki jinsga mansub shaxslarni o’z ichiga oladi. Bu tushunchani aniqlaydigan ikkita ko’rsatkich mavjud: odatda «faol aholi» deb uzoq davom etadigan vaqtga, masalan, yilga tatbiqan; «hozirgi paytda faol aholi» deb qisqa vaqt bo’lagiga, masalan, hafta yoki kunga nisbatan aytiladi.

Iqtisodiy faol bo’lmagan aholi toifasiga o’quv yurtlarida kunduzi o’qiydigan o’quvchilar, talabalar, kursantlar; pensiya oluvchi shaxslar; uy xo’jaligi bilan shug’ullanuvchilar; ish qidirmay qo’ygan shaxslar; ishlashga zaruriyati bo’lmagan shaxslar kiritiladi. Ko’rinib turibdiki, «mehnat resurslari» va «iqtisodiy faol aholi» atamalari bir-biridan farq qiladi. «Iqtisodiy faol aholi» tushunchasi «mehnat resurslari» tushunchasidan o’z mazmuni bo’yicha torroqdir.

Iqtisodiy faol aholi -ijtimoiy-ishlab chiqarishda ishtirok etadigan va hisobga olingan ishsizlar guruhi.

Iqtisodiy faol bo’lmagan aholi tarkibiga quyidagi guruh insonlar kiradi:

•