Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari

So’zlashuvchilar soni 100 mln.dan oshgan tillar

№	Tillar	So’zlashuvchilar soni, mln. kshi
1	Xitoy	1 mlrd. 250 mln.
2	Ingliz	420 mln.
3	Hind	350 mln.
4	Ispan	335 mln.
5	Rus	250 mln.
6	Arab	185 mln.
7	Bengal	200 mln.
8	Portugal	170 mln.
9	Malay-indonez	150 mln.
10	Yapon	127 mln.
11	Nemis	100 mln.

4. Etno-konfessional tarkib haqida tushuncha. Aholining milliy, diniy tarkibi xususiyatlari asosida ma’lum hududda madaniy tsivilizatsion qatlam ko’rinishida shakllangan holat aholining etno-konfessional tarkibi deb aytiladi. Etno-konfessional tarkibga tavsif berishda aholining etnik shakllanish holati, diniy e’tiqod holatiga ko’ra uning qaysi tsivilizatsion qatlamga ega ekanligi katta ahamiyatga ega.

TSivilizatsiya (civilis) – Yuqori darajada shaklangan etnik birliklarning o’ziga xos madaniy qiyofasidir.

TSivilizatsiyaning asosiy belgilari quyidagilar:

Ob’ektiv belgilar – tarixi, dini, an’ana va odatlari, moddiy madaniyat belgilari.

Sub’ektiv belgilar – insonning o’zligini his qilishi.


Sivilizatsiyaning asosiy turlari quyidagilar:

• 
  Tarixiy
  
• 
  Geografik
  
• 
  An’anaviy
  
• 
  Texnogen
  
• 
  TSivilizatsiyaning asosiy shakllari quyidagilar:
  

1. SHarqiy tsivilizatsiya

2. G’arbiy tsivilizatsiya

Davlat mulkining ustutnligi, shaxsiy mulkning davlat boshqaruvi bilan bog’liqligi, dono boshqaruvchiga ishonch, uni ulug’lash, inson huquqlari bo’yicha masalalar to’liq shakllanmaganligi, shaxsiy qiziqishlar jamoat qiziqishlari bilan hamohang, dinning ustivorligi, insonning bosh maqsadi – ma’naviy yuksalganligi sharqiy tsivilizatsiyaning o’ziga xos xususiyatlari bo’lib hisoblanadi. Uning quyidagi ko’rinishlari mavjud:

• 
  Xitoy –Konfutsiylik tsivilizatsiyasi
  
• 
  Induizm tsivilizatsiyasi
  
• 
  Yapon tsivilizatsiyasi
  
• 
  Islom tsivilizatsiyasi
  
• 
  Negr-Afrika tsivilizatsiyasi
  

G’arbiy tsivilizatsion ko’rinishlarda bozor va shaxsiy mulkning, iqtisodiyotda esa tadbirkorlik va raqobatning rivojlanganligi, demokratik boshqaruvga ega bo’lgan xuquqiy davlat tashkil etilganligi, shaxs erkinligini ulug’lash, undagi individuallik, mustaqillik holatlariga e’tibor qaratilganligi, fanga katta e’tibor qaratililganligi, insonning bosh maqsadi – qulaylikka erishish uchun ilm olish ekanligi haqidagi fikrlar ilgari suriladi. Uning tarkibida quyidagi ko’rinishlar o’rin olgan:

• 
  G’arbiy Yevropa tsivilizatsiyasi
  
• 
  Lotin Amerikasi tsivilizatsiyasi
  
• 
  Pravoslav tsivilizatsiyasi
  

Jahon aholisi etno-konfessional tarkibining mintaqaqiy holatiga e’tibor qaratilganda Qadimiy dunyo mintaqalari (Osiyo, Yevropa, Afrika)da asosan ma’lum bir tsivilizatsion ko’rinish yuzaga kelganligini ko’rish mumkin. Yangi dunyo mintaqalari esa mustamlakachilik tizimi asoratlari sifatida asosan G’arbiy Yevropa tsivilizatsiyasining keng tarqalganligiga guvoh bo’lamiz.

9-jadval

Jahon aholisi etno-konfessional tarkibi, % hisobida