Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari

O’zbekiston aholisining tug’ilishi, o’lishi va tabiiy ko’payishi

(1920-2016 yillar)*

Har 1000 aholiga nisbatan
Yillar	Tug’ilganlar	O’lganlar	Aholining tabiiy o’sishi
1920	44,8	33,8	11,0
1950	30,9	8,8	22,1
1980	33,8	7,4	26,4
2000	21,7	5,6	16,1
2016	22,8	4,9	17,9

*www. stat.uz. Jadval ilmiy manbalardan va statistik to’plamlarda chop etilgan ma’lumotlar asosida tuzilgan.

Tug’ilish darajasining kamayib borganligi oilada beshinchi va undan keyingi (oltinchi, ettinchi, sakkizinchi va h.k.) tug’ilayotgan bolalar salmog’ining qisqarib borishida ham kuzatiladi. Ular 1970-yilda jami tug’ilgan bolalarning 43,1 foizini tashkil etgan bo’lsa, 1990-yilda 14,3 foizini tashkil etdi yoki uch martaga qisqardi. Umuman 1950-1990 yillarda O’zbekiston aholisi 6 mln 264 ming kishidan 20 mln 322 ming kishiga etdi. O’zbekistonda mustaqillik davrining birinchi bosqichida tug’ilish darajasining 1970-yillarda boshlangan kamayish jarayoni tezlashdi. Tug’ilish darajasining kamayishi, yuqorida qayd etilganidek, O’zbekistonda ro’y bergan ijtimoiy-iqtisodiy o’zgarishlar bilan bog’liqdir.

Tug’ilishning yig’indi koeffitsienti bo’yicha, 1990-yillarga qadar O’zbekiston dunyodagi tug’ilish darajasi yuqori bo’lgan davlatlar guruhiga kirar edi. Bu ko’rsatkich 1990-1991 yillardan boshlab kamaya borib, hozirgi davrda esa 2,36 ni (2015 y.) tashkil etgan (shaharda – 2,10, qishloqda – 2,65). Demak, O’zbekiston bugungi kunda dunyodagi tug’ilish darajasi o’rtacha bo’lgan davlatlar qatoridan o’rin olgan. Bu jarayon O’zbekistonning barcha viloyatlarida ham kuzatiladi.

O`zbekiston Respublikasining doimiy aholisi soni 2017 yil 1 yanvar holatiga 32,1 mln. kishini tashkil etib, 1991 yilga nisbatan 11,5 mln. kishiga, ya`ni 55,9 foizga o`sgan.

13-jadval