«Динтаны7» курсы жо3ары о3ы7 орынларыны4 бакалавриат бас3ышына м5лшерленген

Tayanish tu`sinikler:

Шиалы3, Хорижийлик, Ханафийлик, Шафийлик, Маликийлик, Ханбалийлик, Исмайлий, №араматий, Равафсий, Зайдий, Жафарий маз8аблары, Сунна, Суннийлик а2ымы.
Bekkemlew ushin sorawlar.
1 .Исламда2ы маз8абларды4 т6рлери 8а33ында т6синик бери4.
2. Идеялы3-сиясий а2ымларды4 3андай т6рлери бар?
3. Суннийликтеги ханафия маз8абыны4 тар3алы7ы 8а33ында айтып бери4.
A`debiyatlar.
1.O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi.-T.: “O`zbekiston”, 2011.
2. “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to`g`risida (yangi taxriri)”. O`zbekiston Respublikasining Qonuni. T.: Adolat, 1998.
3.Karimov I.A. O`zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1-jild.-T.: “O`zbekiston”,1996.
4.Iслом Kаримов «Aллоҳ қалбимизда, юрагимизда» T., 1999 йил
5.Islom Karimov. Yuksak ma`naviyat-engilmas kuch. «Ma`naviyat», 2008
6.Abdullajonov O. Diniy aqidaparastlikning kelib chiqishi, mohiyati va O`zbekistonga kirib kelishi. –T.: Akademiya, 2000.
7. Irisov B. Din, aqidaparastlik va taxdid.-T.: Ma`naviyat, 2000.
8.Islom va dunyoviy davlat (xalqaro ilmiy-nazariy konferentsiya materiallari).T.:2003.
9.Islom. Entsiklopediya.-T.: O`zbekiston milliy entsiklopediyasi, 2004.
10.Diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurashning ma`naviy-ma`rifiy asoslari. T., 2005.
11. Dinshunoslik asoslari. Prof. A.Abdusamedov taxriri ostida.T., 1995.
7-Hu`jdan erkinligi ha`m diniy sho`lkemler. Миссионерлик 81м прозелитизмни4 унамсыз а3ыбетлери
Reje:
1. Hu’jdan erkinligi diniy isenim ekenligi.
2. O’zR Konstitutsiyasinda hu’jdan erkinliginin’ kepilleniwi
3. Milliy g’a’rezsizlik, ruwxiyliq ha’m din
4. Миссионерлик 81м прозелитизм т6синиклери.

Hu’jdan erkinligi ha’m diniy sho’lkemler ma’selesi sotsialliq turmista ha’mme waqit a’hmiyetli ha’m quramali ma’sele bolip kelgen. Bunin’ tiykarinda shaxstin’ huqiqlari, demokratiya, adalatliq, ha’m insaniyliq siyaqli u’lken sotsialliq, siyasiy, huqiqiy ha’m a’dep-ikramliliq tusinikler jatadi. Hu’jdan erkinligi shaxslardin’ ruwxiy a’lemine, onin’ salamatlig’i ha’m ka’milligine tikkeley ta’sir ko’rsetedi. Sonin’ ushin bul ma’selenin’ sotsial turmistagi orni ha’m atqaratugin waziypalari ju’da’ a’hmiyetli. BMSH ustavinan baslap barliq xaliqaraliq hu’jjet ha’m shartnamalarda , ha’mme ma’mlekettin’ Konstitutsiya ha’m nizamlarinda hu’jdan erkinligi o’z sa’wleleniwin tapqan. 1948 jilida qabil etilgen insan huqiqlari uliwma Ja’ha’n Deklaratsiyasina muwapiq, ha’r bir insan pikirlew, hu’jdan ha’m din erkinligi huqiqina iye. Bul huqiq o’z dini yaki isenimin o’zgertiw erkinligin,o’z dini yaki isenimine o’zinshe ,sonday-aq basqalar menen birge a’mel etiw kepilligin,ibadat etiwde ha’m diniy ma’resimlerde jeke ta’rtipte yaki adamlar arasinda birge qatnasiw erkinligin o’z ishine aladi.

Bunnan tisqari, bul ma’sele quramali ha’diyse-tu’rli du’nya qarasta, isenimde bolg’an adamlar ortasindag’i, ma’mleket penen din, diniy sho’lkemler menen ma’mleket ortasindag’i qatnasiqlardin’ a’melde huqiqiy ta’miynleniwin na’zerde tutadi.
Hu’jdan erkinligi qandayda bir abstrakt tu’sinik emes,ol ma’lim sotsialliq jag’dayda ju’zege keledi. Sonin’ ushin oni konkret tariyxiy, sotsialliq sharayatsiz, obektiv ha’m subektiv faktorlarsiz ko’z aldimizg’a keltiriw qiyin.Bunnan tisqari, “hu’jdan erkinligi” tu’sinigin ilimiy jaqtan tu’sindiriwde milliy, ideologiyaliq ha’m ma’deniy faktorlardi na’zerde tutiw kerek. 1992 jil qabil etilgen O’zbekstan Respublikasi Konstitutsiyasinin’ 31-statyasinda ha’r bir puqara ushin hu’jdan erkinligi huqiqiqnin’ kepilleniwi tabiyiy jag’day. Ja’ne bir a’hmiyetli ta’repi keyingi jillarda ma’mleket penen diniy sho’lkemler ortasindag’i o’z-ara muna’sibetlerde salmaqli o’zgerisler bolmaqta. Dinnin’ ja’miyettegi orni tiklenbekte. Diniy birlespe ha’m sho’lkemlerdin’ xizmet ko’rsetiwine imkan jaratilmaqta. Bir Qatar tariyxiy estelikler diniy sho’lkemler iqtiyarina o’tkerildi. Jan’a meshitler ashildi. Diniy sho’lkemlerdin’ xaliqara baylanislari ku’n sayin ken’eyip barmaqta.
G’arezsizlik jillarinda hu’jdan erkinligi printsiplerin tiklew ha’m og’an a’mel etiw da’wiri, ku’ndelik turmis talabi ha’m zaru’riyatina aylanip qaldi. 1991 jilda O’zbekstanda “Hu’jdan erkinligi ha’m diniy sho’lkemler haqqinda” gi Nizami qabil etildi. 1998 jili bul Nizamnin’ jan’a redaktsiyasi qabil etilip, 15-may ku’ni baspa so’zde ja’riyalanip, sol ku’nnen ku’shke kirdi.
Bul nizam 23 statyadan ibarat. Onin’ 1-statyasinda usi nizamnin’ maqseti nelerden ibarat ekenligi ashiq ha’m aydin bayan etilgen: “Usi nizamnin’ maqseti ha’r bir shaxstin’ hu’jdan erkinligi ha’m diniy isenim huqiqin , dinge munasibetine qaramastan puqarlardin’ ten’ligin ta’miynlew, sonday-aq diniy sho’lkemlerdin’ xizmeti menen baylanisli qatnasiqlaruin ta’rtipke salip turiwdan ibarat.”
Nizamnin’ 3-statyasi hu’jdan erkinligi huqiqi haqqinda bolip, onda h’ar bir puqara dinge mu’nasibetin o’zi mustaqil aniqlawi, ol ha’r qanday dinge isenimiw yaki hesh qanday dinge isenbew huqiqina iye ekenligi ha’m bul huqiq bolsa O’zbekstan Respublikasi Konstitutsiyasi ta’repinen kepillengenligi aytip o’tiledi.
4-statayada puqaralardin’ dinge qatnasigina qaramastan ten’ huqiqli ekenligi aytiladi. Ra’smiy hu’jjetlerde puqaranin’ dinge mu’nasibeti ko’rsetiliwine jol qoyilmaslig’i ko’rsetilgen.Sonday-aq usi statyada ma’mleket tu’rli diniy konfessiyalar ortasindag’i tinishliq ha’m tatiwliqti qollap-quwatlawi , konfessiyalar ortasindagi dawlardi ha’wij aldiriwina bir diniy konfessiyadag’i dindardi basqasina kiritiwgew qaratilg’an ha’reketlerge,missionerlikke jol qoymasliq atap o’tilgen.
Diniy sho’lkemlerge O’zbekstan Respublikasinda diniy xarakterge iye bolg’an partiyalar du’ziw,respublikadan tisqaridag’i diniy partiyalardin’ bo’lim yaki filiallarin ashiw qadag’an etiledi.
Dinnen ma’mleket ha’m Konstitutsiyag’a qarsi u’git na’siyat alip bariw, dushpanliq, nafrat,milletleraraliq daw ja’njellerdi oyatiw, a’dep-ikramliliq negizlerin ha’mn puqaraliq tatiwliqti buziwda, jalg’an, jag’daydi awirlastiriwshi jalg’anlar tarqatiwda, xaliq ortasinda qorqinish payda etiw ma’mleketke, ja’miyetke ha’m shaxsqa qarsi qaratilg’an ha’reketlerde paydalaniwg’a jol qoyilmaydi. Terrorizm,narkobiznes ha’m birlesken jinayatshiliqqa ko’meklesetug’in, sonday-aq basqa ga’rezli maqsetlerdi ko’zlewshi diniy sho’lkemler ,ag’imlar,sektalar ha’m basqalardin’ bunday xizmetleri qadag’an etiledi.
Puqaralar dinge bolg’an qatnasiqlarina qaramastan bilimlendiriwdin’ ha’r qiyli tu’rleri ha’m da’rejelerin iyelewi mu’mkin. Nizamnin’ 9-statyasinda ko’rsetiliwinshe diniy sho’lkemlerdin’ orayliq basqariw organlari ruwxaniylerdi ha’m o’zlerine za’ru’r bolg’an diniy xizmetkerlerdi tayarlaw ushin diniy oqiw orinlarin du’ziwge haqili. Diniy oqiw orinlari O’zbekstan Respublikasi Adillik ministrliginde dizimnen o’tkerilip, tiyisli litsenziya alg’annan son’ xizmet ko’rsetiw huqiqina iye boladi.
Joqari ha’m orta diniy oqiw orinlarinda bilim aliw ushin puqaralar O’zbekstan Respublikasinin’ “Bilimlendiriw haqqinda”gi Nizamina muwapiq uliwma ma’jburiy orta ta’lim alg’annan son’ qabil etiledi.
Diniy ta’lim beriwshiler arnawli diniy mag’liwmati bar adamlar bolip,balalardi oqitiw ushin diniy basqarmanin’ yaki oraydin’ ruxsatnamasina iye boliwi kerek. Menshik diny ta’lim beriwge jol qoyilmaydi.
Bul nizam qag’iydalardi buzg’anlar nizam aldinda juwap beredi.
Diniy sho’lkemler diniy ta’lim aliw ushin puqaralardi shet elge jiberiwi ha’m shet el puqaralarin ta’lim aliw ushin qabil etiwleri mu’mkin.
Diniy sho’lkem-bul ma’lim bir dinge iseniwshiler ha’m olardin’ jamaatlerinin’ birlespesi. Oni du’ziw ushin birdey isenimge iye bolg’an keminde 100 adam ag’za boliwi kerek. O’zbekstan Respublikasinin’ ha’r qanday puqarasi 18 jasqa tolg’annan son’ ma’lim bir diniy ja’miyetke ag’za boliwi mu’mkin.
Diniy sho’lkemler o’z mu’liklerine iye boladi. Din menen baylanisli barliq buyimlar,islep shig’ariw ha’m xayriya islerine mo’lsherlengen qurilislar, pul qa’rejetleri ha’mde diniy sho’lkemler xizmetin ta’miynlew ushin za’ru’r bolg’an basqa mal-mu’lk diniy sho’lkemlerdin’ mu’lki esaplanadi.
Diniy sho’lkemlerge tu’setug’in finansliq ha’m mu’lkiy xayriyalardan sonday-aq puqaralardan tu’setug’in qa’rejetlerden ma’mleket salig’i o’ndirilmeydi.
Ibadat, diniy rasm-rusum ha’m ma’resimler o’tkeriw jergilikli ha’kimiyat ta’repinen qadag’an etilmeydi. Nizamnin’ 3-statyasinda ko’rsetiliwinshe, dinge iseniw yaki o’zge isenimler erkinligi milliy qa’wipsizlikti ha’m jamaat ta’rtibin , basqa puqaralardin’ o’miri, salamatlig’i, a’dep-ikramlilig’i, huqiqi ha’m erkinligin ta’miynlew ushin zarur bolg’an da’rejede g’ana shekleniwi mu’mkin. Diniy sho’lkemler puqaralardi jumisqa aliwg’a haqili. Olar ma’mleket, jamaat karxanalari ha’m sho’lkemlerinin’ isshi-xizmetshileri menen barabar saliq to’leydi,sotsialliq ta’miynleniw ha’m qamsizlandiriw xizmetinen paydalanadi. Uliwma tiykarda napaqa aliw huqiqina iye. Nizamnin’ aqirgi 23-statyasinda “Hu’jdan erkinligi ha’m diniy sho’lkemler haqqinda” gi nizamdi buzg’an shaxslar nizam aldinda juwap beriwleri ko’rsetilgen.
Konstitutsiyada ha’r qiyli pikirlilik, hu’jdan ha’m diniy isenim erkinligi ma’selelerine u’lken itibar berilgen. Onda dinnin’ ta’rbiyaliq roline ja’nede ko’birek itibar beriliwi lazim ekenligi ko’rsetilgen. O’zbekstan Respublikasinda sotsialliq turmis siyasiy institutlar, ideologiyalar ha’m pikirlerdin’ ha’rqiyliligi tiykarinda rawajlanadi. Konstitutsiyamizdin’ 12-statyasinda hesh qanday ideologiya ma’mleket ideologiyasi sipatinda ornatiliwi mu’mkin emes dep ko’rsetilgen.