|
Mektepke shekemgi jastaģı balalar menen diagnostika jumısların alıp barıw ózgesheligi
Tóremurtova G. - Mektepke shekemgi tálim baģdarı 4-kurs talabası
Q.Tleumbetova, Mektepke shekemgi tálim kafedrası
Psixologiyalıq diagnostika, psixolog másláháti hám usınısları sıyaqlı kategoriyaları házirgi zaman xalıq bilimlendiriw sistemasında óz ornına iye. Psixologiyalıq xızmet bala shaxsın rawajlandırıw iygiligine baģdarlanģan. Birinshi náwbette, balanıń máplerin qollap-quwatlawģa hám qorģawģa qaratılģan. Sonıń menen bir qatarda psixologiyanıń bir bólegi esaplanģan psixodiagnostika balaģa zıyan keltiriwi múmkin be degen soraw tuwıladı. İlimiy nátiyjelerdi ámeliyatqa jetkilikli mamanlıqqa iye qánigeler tárepinen engiziliwi lazım. Balanıń oqıwdaģı qıyınshılıqlardı jeńiwine járdemlesiw ushın dáslep qıyınshılıq sebebin testlerden paydalana otırıp, anıqlaw kerek. Bunıń ushın jas hám pedagogikalıq psixologiyanı, oylaw psixologiyasın, testologiyanı, psixodiagnostikanı, qarım-qatnas psixologiyasın biliw, yaģnıy qánige bolıw kerek. Tárbiyashɪ-psixolog bolıw - demek, teoriyanı biliw, test ótkeriw hám konsultatsiya beriwge uqıplı hám ámeliy uqıplardı iyelegen bolıw kerek degen sóz.
Házirgi psixologiyalɪq sózlikte diagnostikalıq izertlewdiń eki formasına túsinik beriledi:
a) psixikalıq rawajlanıw dárejesiniń sanlıq bahasın alıp qarawshı testten ótkeriwler qarastıratuģın bir ilaj sıpatında;
b) psixodiagnostikalıq boljawdı alıp shıģatuģın bunnan soń ģana subektke tán bolģan psixologiyalıq modellerdiń sanlıq sıpatın beretuģın psixodiagnostikalıq kompleksli izertlew.
Mektepke shekemgi jastaģı balalardıń hám baslawısh klass oqıwshılarınıń jeke rawajlanıwın bahalay otırıp, balanıń óz imkaniyatların maksimal túrde ashıwı ushın sharayatlar jaratıw kerek. Arnawlı metodikalıq ámeller járdeminde tek balanıń psixikalıq jaqtan jetilisiwin ģana emes, al onıń jaqın keleshektegi rawajlanıw dárejesin de izertlew múmkin.
Balanıń rawajlanıw dárejesin bahalaw ushın onı oyın payıtında baqlaģan maqul boladı. İzertlewlerdi ótkeriw ushın negizinde qızıqlı oyınshıqlar, súwretler hám bezewler onshelli kóp bolmaģan bólme kerek. Álbette, ol jaqtılı, ıqsham hám payızlı bolıw menen birge onda ózine tartıwshı predmetler az sanda bolıwı kerek. Eger kerisinshe bolsa, onda balanıń kózleri bir jerde turmay, nátiyjede test tapsırmalarına dıqqatın jámlewi qıyın boladı.
4 hátte 5 jastaģı ayırım balalar diagnostikalıq tekseriwden izertlewge birinshi márte ótip atırģan bolsa, ata-analarınan ajıralıp qalıwdan qorqadı. Máselen, eger bala bólmege anası menen emes, al ózi kiriwden bas tartatuģın bolsa, onda anasınıń diagnostikaģa qatnasıwına ruxsat etiwi kerek. Anası óziniń qatnasıwı menen balanı tınıshlandıradı, onıń qolınan uslap otırıwı múmkin, biraq onıń izertlew procesine aralasıwına bolmaytugınlıgın tusindiriu kerek boladı.
Psixolog-tarbiyashı balanı baqalaw jaģdayında ondaģı qorqınıshtı álpayım dawıs tolqını menen alıp taslaw, bet álpetindegi qızıģıwshılıq hám ısıqlıģı menen balanı tolıq qollap-quwatlaw sıyaqlı faktorlardan paydalanıw usınıs etiledi. Bunda pedagog bala turmısınıń ózine tán ózgeshelikleri haqqındaģı maģlıwmatlarģa iye bolıwı: shańaraq quramı, shańaraq aģzalarınıń óz-ara qarım-qatnası sıpatlaması hám shańaraq aģzalarınıń salamatlıq jaģdayların biliwi maqsetke muwapıq boladı. Bul balaģa beriletuģın sorawlar boyınsha pedagog-tarbyashınıń itibarlı bolıwın támiyinleydi.
Demek, mektepke shekemgi jastaģɪ blalar menen islesiwde psixolog-tarbiyashı tómendegi qaģsydalarģa boysɪnɪwɪ lazɪm boladɪ:
1. Siz balaģa usınbaqshı bolģan birinshi tapsırma júdá qızıqlı hám onı orınlaw ushın ılayıq bolıwı kerek.
2. Tapsırma qanaatlandırarsız dárejede orınlanģanda da, balanı marapatlaw hám quwatlaw zárúr.
3. Eger bala óziniń minez-qulqındaģı yaki qarım-qatnastaģı bolatuģın qıyınshılıqlardıń aldın alıw maqsetinde ata-analar menen sáwbetlesip, qayta ushırasıw barısında izertlew strategiyasın islep shıģıw zárúr.
Eger qaytalap ótkerilgen ushırasıw da kútilgen nátiyjeni bermese, onda psixoterapevtikalıq jumıs ótkeriw haqqındaģı máseleni sheshiw zárúr, sonıń nátiyjesinde diagnostikalıq sınaqta balanıń ózin uslap tutıwındaģı sebeplerdi anıqlaw múmkin boladı.
4. 4-6 jastaģı balalardı izertlew 30 minuttan artıqqa sozılmawı tiyis.
5. Eger birinshi ushırasıwda jeterli diagnostikalıq nátiyjege erisilmegen bolsa, qayta sınap kóriwdi belgilew kerek.
6. Psixologiyalıq izertlew balanıń psixolog penen bolģan qızıqlı hám unamlı múnásibetin seziniwi ushın barqulla jaqsı saubetler menen juwmaqlanıwı kerek.
Bir yaki bir neshe tapsırmalardı tańlap alıp, olardıń orınlanıw dárejesin bahalaw múmkin. Eger birinshi tapsırma bala ushın hádden tıs jeńil bolsa, onnan qáweterleniwdiń qájeti joq. Psixolog tek durıs sheshim faktınıń ózin ģana emes, al orınlawdıń sapalıq dárejesin de, sonday-aq, balanıń jeńil tapsırmaģa bolģan reaktsiyasın da bahalaydı. Mektepke shekemgi jastaģı bala jeńil tapsırmanı dárhál orınlawdan soń hár dayım isenimli sezine baslaydı.
Dástúriy-psixologiyalıq izertlew bala menen sáwbetten baslanadı. Mektepke shekemgi jastaģı bala menen sáwbet onıń izertlew baslaģanģa shekem sharshap yaki zerigip qalmawı ushın qısqa bolıwı kerek. Sol sebepli, onı izertlew barısında metodikalıq materialdı usınģan halda ótkergen maqul boladı. Sáwbettiń negizgi maqseti balanıń pikirlew dárejesi hám onıń shaxsınıń ózgeshelikleri haqqında ulıwma tásirlerdi jámlewden ibarat.
Demek, mektepke shekemgi jastaģı balanıń jeke ózgesheliklerin úyreniw arqalı, olarda mektepte bilim alıwga isenimin arttırıwģa hám jámiyette jańa orındı iyelewge járdem bergen bolamız.
Paydalanģan ádebiyatlar:
1. R.Sunnatova, Q.Tleumbetova. Psixolog sandɪqshasɪ. Nókis-2019
2. Z.Nishanova, G.Alimova. Bolalar psixologiyasi va o’ni o’qitish metodikasi. T-2006
Do'stlaringiz bilan baham: | 
