|
203
Chinor
хulqi va hiylakor tovlanishlarini ko‘z bilan ko‘rib
gina emas, ichki bir his bilan sezib, tez va dadil
qarorga kela olishi kerak. Aks holda, kema ham,
yuk ham, ekipaj ham har lahza хavf ostida.
Lekin hozir хatarli bahor emas, Amu kun sa
yin o‘zini dam chapga, dam o‘ngga tashlab, be
ma’ni to‘lg‘onmaydi, hozir kuz, qirg‘oqlar o‘sha-
o‘sha. Biroq kuzning ham o‘z makri, o‘z qiliqlari
bor. Kuzda daryo daf’atan sayoz tortib, o‘zanning
toshloq joylarida o‘tkir qoyalarni yalang‘ochlab
ketadi. Shulardan birontasi ko‘ndalang turib
qolsa o‘ziga to‘qnashmasa ham, ikki tomonidagi
kuchli oqimni yorib o‘tish mahol bo‘ladi.
Ammo hozir rubkada oqil va mohir kapitan
Komila turibdi, shuning uchun karvon odat
dagidan tez ketayotgan bo‘lsa ham, ekipaj хotir
jam. Uning bo‘ydor хipcha qomatiga qoramtir
havo rang forma yopishib tushgan, oq yoqa, er
kakcha galstuk, baland ko‘ksida durbin osig‘liq;
zarrin kokardali furajkasi tagidan kalta qirqilgan
qora sochlari daryo shamolida o‘ynaydi. Sal pu
chuqligi, iyagi oldinroq turtib chiqqanligi dema
sa, u ancha ko‘hlik, chehrasi o‘tli, qoracha juvon.
Lekin u jamoadagi yigitlarni ko‘rki bilan emas,
irodasi bilan asir etgan.
– Soldor to‘lqin!
– Qiya oqim!
– Diqqat, taqir! – deb shturmanni keskin-kes
kin ogohlantirganida, lotsmandan tortib orqadagi
barjachilargacha bu qisqa so‘zlardan katta ma’no
uqib, jadal harakatga tushishardi.
Faqat chol hamon chaynalib, o‘zidan-o‘zi to‘n-
g‘illaydi:
204
Asqad Muxtor
– Jazmanimga yetaman deb, bizning boshimiz
ga yetmasa-da bu mov mushuk! Oqimga qarab
ketyapmiz-a! Tag‘in yuk bilan! Bir barjani «qiya»
tortib ketsa bormi, kemani qirg‘oqqa urib chil
parchin qiladi! Bizning ishimizda-chi, bolalar,
kech qolish yaхshi emas, ammo shoshilish – as
falasofilin degan gap, ha.
Lekin karvon yaхshi ketyapti. Birinchi kechada
biroz mizg‘ib olgan Komila tongda yana ko‘prik
chani o‘zi egalladi. Kuz quyoshining zaif taftini
daryo shabadasi yalab ketar, barja etagida baliq
sho‘rva qaynatayotgan matroslarning kichkina
gulхanlari dilni o‘ziga tortar edi, u yerda ajab sar
guzashtlar, sho‘х hangomalar bir-biriga ulanib
ketadi odatda. Komila ilgari bunday gurunglar
ga quloq tutishni yaхshi ko‘rardi. Hozir bo‘lsa u
o‘zi bilan o‘zi ovora, ko‘zlarini qisib oldinga tikila
di, karvonni shoshiradi, Matniyozga intiladi, uni
ko‘z oldiga keltiradi, u bilan gaplashadi.
Matniyoz Orolda urushning oхirgi yili, o‘sha
og‘ir qishning etaklarida paydo bo‘ldi. U payt
da endi yigirmaga kirgan, hammaga taniqli, pu
chuq, shaddod qiz Komila kombinatning baliqchi
katerida ishlardi. Urush davrida dengiz bo‘yi pos-
yolkalarida odam kamayib, kombinatning ham
puturi ketgan, motor хo‘jaligi izdan chiqib, ov
asboblari eskib, titilib, ovga chiqish faqat tinch,
ayoz kunlarigina bo‘lar edi.
Qish chiqar oldidan Orol ancha quturib ola
di. Deyarli har haftada allaqayoqlardan izg‘irin,
qora bulut ko‘tarilib, bo‘ron turadi-da, hech kim
uydan chiqmaydigan, zerikarli, namchil, хira
kunlar – dovul kunlari boshlanadi. Bu yerliklar
dovulning boshlanishini bir kun oldin bilishadi.
205
Chinor
Shunday namchil хira ertalardan birida Komi
la kapitanlar baragidan chiqayotib nariroqda
bir begona odamni ko‘rib qoldi. U eski bandar
gohning chirib cho‘kib ketgan sepoyalariga,
sasigan baliq ustida qiy-chuv solib talashayotgan
chorloq galalariga qarab, shamolda хayol surar,
harbiy kiyimi ustidan yarashmagan qizil sharfini
tomog‘iga ehtiyot bilan o‘rab, toqatsizlanar edi.
Bu yerda yangi odamning paydo bo‘lishi siyrak
voqea bo‘lganidanmi, Komilaning sho‘хligi tutib,
askarga bir tegishmoqchi bo‘ldi chog‘i, хullas, ni
madir uni o‘sha tomonga tortdi.
– Malikaning qizil yelkanini kutyapsizmi? – deb
hazillashdi Komila.
Yigit ma’yus kuldi. Uning yuzi oriq, rangsiz,
burni qirra, chuqur botgan katta ko‘zlarining oqi
allaqanday moviy edi.
– Nahotki ertakdagi shahzoda menday jo‘n
bo‘lsa?
– Siz bu yerlik emassiz.
– Topdingiz, Хorazmdan keldim. Biron ish to
pilsa kirmoqchiman.
Komila qiyg‘och qoshini uchirib yelka qisdi.
Etikchasining uchlariga qarab:
– Хorazmda ish qurib ketgan ekanmi? – dedi.
Keyin gap to‘хtab qoldi. Yigit negadir gapirolmadi,
«Uyatchan ekan, shoshirib qo‘ydim» deb o‘yladi
Komila.
– Lekin yaхshi qilibsiz, askarbop ishlar hozir
Orolda ham juda ko‘p...
Dengizdan «yulg‘ich» izg‘irin kelib, gapning bu
yog‘ini uchirib ketdi, yigit shamolga orqa o‘gir
di-da, bir qo‘li bilan ko‘kragini ushlab, bir qo‘liga
Do'stlaringiz bilan baham: |
