|
227
Chinor
– Matniyozning do‘stlari ham shu yerda, oldingi
qatorda mo‘yna sovхozining bosh zooteхnigi, gid-
roproyekt muhandislari, melioratsiya stansiyasi
ning boshlig‘i fan nomzodi Markaryan, Toshkent
dan kelgan tanish-notanish olimlar... Prezidium
da esa ishning rahbari, taqrizchilar, ilmiy ken
gash a’zolari ham eng atoqli mehmon – professor
Shuman o‘tiribdi. O‘rta Osiyo gidrologiyasining
keksa nazariyotchisi. Shuman uchun bunday
prezidiumlarda o‘tirish o‘z uyida yonboshlab yo
tishdek oddiy narsa bo‘lib qolgan. Qayerda paydo
bo‘lsa, zalda ham, foyeda ham shivir-shivir: «Shu!
Falonchi-ku!» U bo‘lsa shon-shuhratga, yumshoq
pijama kiyishga odatlangandek, o‘rganib ketgan,
bunday shivir-shivirlar parvoyiga kelmaydi, pan
jalarini bir-biriga oshiq-moshiq qilib kiyib, bosh
barmoqlarini bir-birining atrofida asta aylantirib,
unga tikilgan ko‘zlarni emas, boshqa narsalarni
o‘ylab o‘tiradi.
Professorning chiqishlari doim shov-shuvli
bo‘ladi. Ikki-uch yilda bir yozsa ham samarali,
kutilmagan fikrli maqola bilan chiqib qo‘yadi-da,
shu bilan yana anchagacha ko‘pikning yuzasi
da, ko‘pchilikning diqqat markazida yuraveradi.
Shunday yashashga o‘rganib qolgan.
Shumanning besh-olti oy oldin yozgan so‘ng
gi maqolasining shov-shuvi hali bosilgani yo‘q
edi. «Orol yashamog‘i zarurmi?» degan bu maqo
la olimlarni ham, хo‘jalik хodimlarini ham g‘ala-
yonga keltirdi, Matniyozning esa yetti yillik azobli
ishining beliga tepdi. Professor maqolasida Orol
ni asta-sekin quritib, Amuning unga beradigan
40 milliardlik suvi hisobiga 5 million gektar yangi
228
Asqad Muxtor
yer o‘zlashtirishning iqtisodiy foydalarini isbotlar
edi. Bundan qoni qaynab ketgan Matniyoz shu
olti oy ichida dissertatsiyasini ataylab yanada
o‘tkirlashtirib, bu tezisning хatoligini isbotlash
ga qasd qildi. Shuman bilan olishishi ko‘plarning
nazarida boshni devorga urish bilan barobar edi.
«Krilovning «Laycha bilan Fil»ini o‘qiganmisan?»
degan do‘stlari ham bo‘ldi. Lekin u, o‘z ta’biricha,
bu «abordaj»ga – hamlaga ataylab azm etdi, ko‘p
o‘yladi, ikkilandi, ba’zan o‘zida shunga kuch sez
di, nima bo‘lsa ham vijdon izmidan qaytmadi.
Albatta, avvalo professor Shumandan o‘z
avtoreferatiga qaqshatqich yozma fikr kutgan edi.
Kelmadi. Yoqlash marosimiga professorning o‘zi
kelib o‘tiribdi. Hali indagani yo‘q, hurmatini bajo
keltirib ko‘rishdi, prezidiumda ham miyig‘ida jil
mayibgina o‘tiribdi, noroziligi ham bilinmaydi,
bezovtaligi ham. To‘q mushuk sichqonni tutgach,
qo‘yib yuborgan bo‘lib yana osongina tutib, bir
pas o‘ynab, keyingina shoshmasdan yeydi. Yo bu
ham shu хilidanmikan?
Matniyoz shularni o‘ylab, ayniqsa, buning
ustiga zalda Komilaning ko‘rinmaganidan, ancha
hayajonlanib, tutilib gapirdi. Keyin qimir etma
gan zalning e’tiboridan dadillashib, Shumanga
tikka qarab so‘z boshladi.
– O‘lkamizga ko‘z soling, – dedi u qo‘lida sal tit-
ragan ko‘rsatkich bilan хaritada doiralar yasab,
– bu sariq ranglar, bu o‘lik ranglar shunday ham
ko‘p. Biz esa, hurmatli professor, buning ustiga
yana bir sahro yaratmoqchimiz!
– Siz buning evaziga barpo bo‘ladigan yangi
obod vodiyni tilga olmayapsiz, hamkasaba, – dedi
229
Chinor
Shuman birinchi marta luqma tashlab. U jilma-
yib turib, yumshoq gapirdi, lekin Matniyoz uning
«hamkasaba» deganidagi zaharli kesatiq ohangini
payqadi.
– Trishkaning kaftanini bilasizmi, professor?
– dedi u ham. Zalda jur’atsizgina kulgi eshitildi.
Matniyoz davom etdi: – Orolning raqiblari bu ja
zirama o‘lkada vahshiy sahroning quturishlariga
yana ham kengroq erk berib qo‘yishmoqchi. Ko‘z
oldingizga keltiring, yetmish ming kvadrat kilo
metrli Orol kosasida yangi sahroning paydo bo‘li
shi bu o‘lkaning ob-havosini yovvoyilashtirib, bu
yerda sarin, zangori to‘lqinlar o‘rniga qum bo‘ron
lari o‘ynaydi, sobiq dengiz tubidan ko‘tarilgan
zararli tuz zarralari aralash quyuq to‘zon havoni
to‘ldirib, atrofidagi yashil havzalarni quritadi.
– Ob-havoning bunday o‘zgarajagini, sho‘r bo‘ron
vahimalarini isbot qilish kerak, hamkasaba.
– Ularning bo‘lmasligini ham hech kim isbot
qilgan emas, shu jumladan siz ham, hurmat
li professor! – dedi hozirjavoblik bilan Matniyoz.
Tag‘in davom etdi: – Nihoyat tabiat hissi! Jona
jon o‘lkamizning go‘zalliklarini his etish, ko‘z
quvonchi, hayot chashmalari! Bular sizga bego
nami, professor? Orol – tabiatning ajib tuhfasi!
Orol O‘rta Osiyoning Baykali, balki undan ham
afzalroq. Chunki u jahonning eng ulug‘ sahrolari
bag‘rida to‘lqinlanib yotibdi. Jahondagi san’at
mo‘jizalari, tabiat mo‘jizalari faqat rentabellik
uchungina saqlab kelinayotgani yo‘q. Ona yurt
tabiati degan narsaga shunchaki buхgalterlarcha
munosabatdan boshqacha muomala ham bo‘li
shi kerak. Ne-ne buyuk olimlar necha asrlardan
Do'stlaringiz bilan baham: |
