“bozor iqtisodiyoti nazariyasi-rivojlangan mamlakatlar bozor tajribasi”

Asosiy tushunchalar
Qonunda “tovar” ta’rifi berilmagan. Biroq ushbu atama doimo “tijorat xizmatlari” bilan birga ishlatiladi.
Qonunda bir-birini o`rnini bosadigan tovarlar to`g`risida xech nima deyilmagan. Lekin, tovar bozorlarini mahsulot chegaralarini aniqlash maqsadida iqtisodiy tahlil o`tkazilganda bir-birini o`rnini bosish tamoyilidan foydalaniladi. Bunda umum qabul qilingan ekonometrik qoidalardan foydalaniladi: qarama-qarshi egiluvchanlik, 5-10% test.
Qonunda ta’rif berilmagan, biroq yo`riqnomalar bozorlarni tovar (mahsulot) va jug`rofiy chegaralarini ta’rifini talab qiladi. Relevant bozor tushunchasi – yuridik tushuncha emas, lekin iqtisodiy tahlilda undan foydalaniladi (qo`shilib ketishda va ustun mavqeini suiiste’mol qilishda).
Ustun mavqe.GFR “Raqobatni cheklashga qarshi” Qonunida ustun mavqega berilgan ta’rif ham ustun mavqeni mavjudligiga asos sifatida korxonaning moliyaviy hukmronligidan foydalanadi. Ta’rif shuningdek jamoa ustunligini ham hisobga oladi.
(1) Xo`jalik yurituvchi sub’ekt ma’lum bir tovarni yoki tijorat xizmatini yetkazib beruvchi yoki sotib oluvchi sifatida ustun mavqega ega bo`lsa, u
1. u raqobatchilarga ega emas yoki raqobatlashishga tortilmagan; yoki
2. raqobatchilarga nisbatan sezilarli bozor pozitsiyasiga ega; ushbu maqsadda uning bozor ulushi, moliyaviy hukmronligi, xom-ashyo resurslaridanyoki bozorlardan foydalanishi, uni boshqa xo`jalik yurituvchi sub’ektlar bilan aloqalari, boshqa xo`jalik yurituvchi sub’ektlarni bozorga kirishi uchun to`siqlar, ushbu qonun chegarasida yoki uni ta’sir doirasidan tashqarida xo`jalik yurituvchi sub’ektlarni haqiqiy yoki potensial raqobatlashni shakllantirishi, uni o`z tovarlari va tijorat joylashtirish imkoniyatlari, hamda bozorni qarama-qarshi tomonlarini boshqa xo`jalik yurituvchi sub’ektlarga o`tkazish imkoniyatlari hisobga olinadi.
(2) ikkita va undan ortiq xo`jalik yurituvchi sub’ekt ustunlikka ega bo`ladi, qachonki ularni o`rtasida ma’lum tovarlar yoki tijorat xizmatlariga nisbatn sezilarli raqobat bo`lmasa va ular birgalikda taklif shartlarini qondirsalar (1).
(3)xo`jalik yurituvchi sub’ekt ustunlikka ega bo`ladi, qachonki uning bozor ulushi 1/3 ortiq bo`lsa. Bir nechta xo`jalik yurituvchi sub’ekt ustunlikka ega bo`ladi, agarda ular
1. uchta va undan kam xo`jalik yurituvchi sub’ektni bozordagi birgalikdagi ulushi 50% yetsa, yoki 2. 5 ta yoki undan kam xo`jalik yurituvchi sub’ektni bozordagi birgalikdagi ulushi 2/3 yetsa, agarda xo`jalik yurituvchi sub’ekt ushbu sharoit ular o`rtasidagi raqobatni qo`llab-quvvatlashishini ko`rsatsa, yoki xo`jalik yurituvchi sub’ektlarning soni qolgan raqobatchilar uchun ahamiyatga ega bo`lmasa.