Bosh miya Kalla skeleti cranium

5- rasm. Ensa sohasining qon tomir va nervlari
1- ensa arteriyasi, 2- ensa venasi, 3- katta ensa nervi, 4- kichik ensa nervi, 5- uchinchi ensa nervi, 6- quloqning orqa muskuli, 7- tosh-omrov-sorgichsimon mushak, 8- trapeciyasimon mushak, 9- boshni togrilovchi
muskul
Mushak-aponevrotik qavat
tagida nozik kletchatka qavati mavjud bolib, stratum fasciale deb nomlanadi (6-rasm). Bu kletchatka qavati jarohatlar vaqtida yuqorida sanab otilgan 3 ta qavat (teri, teri osti qavati va mushak-aponevrotik qavat) ning sidirga shilinib chiqishiga sabab boladi. Bunga shilingan jarohat yoki skalpsimon (yirtilgan) jarohat deyiladi, natijada kalla gumbazi suyagi ochilib qoladi. Undan tashqari kletchatka qavatida qon quyilganda kalla gumbazi shaklini takrorlovchi gematoma hosil boladi.
Keyingi qavat suyak usti pardasi bolib, kalla gumbazi suyaklarining ozaro birikish joylarida suyakka mustahkam birikkan. Qolgan sohalarda esa suyak usti pardasi osti kletchatkasi hisobiga suyak usti pardasi suyakdan engil ajraladi.
6- rasm. Kalla gumbazi qavatlari
1- tor parda mayda donachali hosilalari, 2- subdural boshliq, 3- bosh miya qattiq pardasi, 4- yuqori sagittal sinus, 5- emissar vena, 6- teri, 7- teri osti qavati, 8- biriktiruchi toqimali tosiqlar, 9- kallaning pay qalpogi, 10- aponevroz osti kletchatkasi, 11- suyak usti pardasi, 12- suyak usti parda osti kletchatkasi, 13- tashqi suyak plastinkasi, 14- govak qavat, 15-ichki suyak plastinkasi, 16-epidural boshliq, 17- bosh miyaning tor pardasi, 18- subaroxnoidal boshliq, 19-bosh miyaning yumshoq pardasi, 20-bosh miyaning kulrang moddasi.
Shu tufayli suyak usti parda osti kletchatkasida gematoma va yiringli jarayonlar kalla gumbazining faqat bitta suyak chegarasi boylab tarqaladi.
Kalla gumbazi yassi suyaklardan iborat bolib, ular 3 ta qavatdan tashkil topgan.

1. 
   Tashqi suyak plastinkasi (lamina externa) - qalinligi 1mm gacha bolgan qattiq pishiq suyak moddasidan iborat.
   
2. 
   Govak qavat (substantia diploica) - kop sonli katakchalardan iborat bolib, bu katakchalarda vena tomirlari otadi. Ularni govak venalari - vv. diploicae deyiladi. Diploik venalar suyaklar ichidan otuvchi (emissar) venalar (vv.emissaria) vositasida boshning yuzaki venoz tomirlari bilan anastomozlashadi. Diploik venalar miya qattiq pardasi venoz sinuslariga quyiladi.
   

Boshning emissar venalari ichida tepa va sorgichsimon soha venalari kuchli rivojlangan (vv. emissaria parietalis et mastoidea).

3. 
   Ichki suyak plastinkasi (lamina interna) - qalinligi 0,1-0,5 mm li qattiq suyak moddasi hisoblanadi. Jarohatlarda ichki plastinka tez sinadi. Shuning uchun uni shishasimon plastinka (lamina vitria) ham deyiladi. Bunday vaqtda tashqi plastinka jarohatlanmasdan ichki plastinka darz ketishi mumkin. Ba’zan ichki plastinkaning sinishlarida otkir uchli suyak siniqlaridan miya qattiq pardasi qon tomirlarining jarohatlanishi kuzatiladi. Kalla gumbazi suyaklarining regeneraciyasi sust kechadi. Shuning uchun singan suyak oraligi biriktiruvchi toqima bilan toladi.