Bosh miya Kalla skeleti cranium

3- rasm. Peshona sohasining
tomir va nervlari

1. 
   koz usti arteriyasi, 2- koz usti venasi, 3- galtak usti venasi, 4- kletchatka qavati, 5- koz usti nervining medial tarmoqlari, 6- peshona mushagi, 7- koz usti nervining lateral tarmoqlari, 8- galtak usti arteriyasi, 9- yuzaki chakka arteriyasining peshona tarmogi, 10- galtak usti nervi, 11- kozning aylana mushagi
   

Yuqorida sanab otilgan qon tomirlarning quyidagi
umumiy xususiyatlari

1. 
   Bu qon tomirlar pastdan yuqoriga tomon radial yonalishga ega (bosh gumbazi markaziga tomon yonalgan).
   
2. 
   Bu qon tomirlar ozaro koplab anastomozlar hosil qilgan bolib, birgina tomirning jarohatlanishi yoki uning ligaturaga olinishi gumbazni qon bilan ta’minlanishini buza olmaydi.
   
3. 
   Qon tomirlar devori adventiciyasining biriktiruvchi tolali tosiqchalar bilan birikishi, qon tomirlar jarohatida uning puchaymasligiga, va oqibatda, kop qon ketishiga sabab boladi.
   

teri osti qavatining vena qon tomirlari odatda shu nomdagi arteriyalar bilan birga yonaladi. Ular chuqur qavatlarda joylashgan venalar: suyak govak qavati venalari (4- rasm) va qattiq miya pardasi venoz sinuslari bilan
anastomozlashadi (yuqori
sagittal, kondalang va
sigmasimon sinuslarga
tutashadi).
4-rasm. Kalla gumbazi govak
venalari.
1 - ensa govak venasi, 2 - chakka suyagining orqa govak venasi, 3 - chakka suyagining oldingi govak venasi, 4 - peshona govak venasi.
Bulardan tashqari teri osti venalari yuz venasi tarmoqlari bilan anastomozlashadi. Bu holat yiringli jarayonning yuza qavatlardan miyaning boshqa sohalariga otib ketishiga olib keladi.
kalla gumbazi limfa tomirlari qon tomirlari bilan birgalikda yonaladi. Limfa tomirlari oldingi va orqa guruhlarga ajratiladi.
Oldingi guruh limfa tomirlari peshonadan, tepa sohasining oldingi qismidan, chakka sohasidan, qovoq va quloq chiganogidan limfa yigadi. Bu erdan limfa suyuqligi quloq oldi, yuzaki va chuqur quloq atrofi hamda chuqur boyin limfa tugunlariga (nodi lymphatici auricularis anterior, parotidei superficialis et profundus, cervicalis profundus) oqib otadi.
Orqa guruh limfa tomirlari ensadan, tepaning orqa qismidan, chakka sohasidan, quloq chiganogidan va eshituv nayidan limfa yigadi. Ensa sohasidan limfa suyuqligi shu nomli limfa tugunlariga, qolgan sohalardan esa quloq orqa limfa tugunlariga (nodi lymphatici occipitalis et retroauricularis) oqib otadi. Bulardan limfa boyinning chuqur limfa tugunlariga oqib otadi.
Kalla gumbazi teri osti klechatkasida sezuvchi nerv tolalari mavjud. Peshona sohasida uch shoxli nervning 1-shoxidan ajralib chiquvchi peshona nervi (n.frontalis) va koz usti nervlari (n.supraorbitalis) otadi.
Chakka va tepa sohalarida chakka arteriyasining yuza tarmogi bilan birgalikda uch shoxli nervning 3 shoxidan ajralib chiquvchi quloq-chakka nervi (n. auriculotemporalis) yotadi.
Ensa sohasi arteriyalarini katta ensa nervi (n.occipitalis major) (2-boyin nervi orqa shoxidan shakllanadi) kuzatib boradi (5-rasm). Ensa sohasining tashqi qismlari boyin chigalidan ajraluvchi kichik ensa nervi (n.occipitalis minor) orqali innervaciyalanadi.
Kalla gumbazining keyingi qavati: muskul - aponevrotik qavat bolib, peshona va ensa mushaklari aponevrozlarining umumiy birlashuvidan hosil boladi (kallaning pay qalpogi - pay dubulgasi- galea aponeurotica). Har ikkala muskul yuz nervi vositasida innervaciyalanadi. Bu mushaklarning qisqarishi kalla gumbazi terisining umumiy tortilishiga olib keladi.